Τακτική αναγνώριση: Τα δεδομένα και οι τελευταίες εξελίξεις σε Ελλάδα και Τουρκία

Προσγείωση F-16C της 335 Μοίρας με το ατρακτίδιο αναγνώρισης DB-110. © Κ. Δημητρέλλης

Το τριήμερο 9 έως 11 Απριλίου (η όλη εκδήλωση ξεκίνησε δύο ημέρες νωρίτερα), η 348 Μοίρα Τακτικής Αναγνώρισης  “Μάτια” (348 ΜΤΑ), της 110 Πτέρυγας Μάχης, συμμετείχε με δύο αεροσκάφη RF-4E και προσωπικό αποτελούμενο από τέσσερις Ιπταμένους και δύο Τεχνικούς, στο “Recce Meet 2014″, που έλαβε χώρα στην Αεροπορική Βάση του Mont de Marsan της Γαλλίας. Στη συνάντηση αυτή συμμετείχαν Γαλλικές Μοίρες με αεροσκάφη Mirage F-1CR και Rafale και η Ισπανική Μοίρα Ala 12 με δύο EF-18Μ Hornets (η συμμετοχή της Luftwaffe με Tornado τελικώς ακυρώθηκε). Με αφορμή την συνάντηση αυτή επιχειρούμε μια σύντομη ανασκόπηση των τελευταίων εξελίξεων στον τομέα της τακτικής αναγνώρισης σε Ελλάδα και Τουρκία.
Πολεμική Αεροπορία

Η Πολεμική Αεροπορία (ΠΑ) σε μεγάλο βαθμό εξακολουθεί να βασίζεται στα φωτοαναγνωριστικά αεροσκάφη RF-4E Phantom II για την διενέργεια αποστολών τακτικής αναγνώρισης. Σε επιχειρησιακή χρήση απομένουν περί τα 14 αεροσκάφη αλλά το μέλλον τους δεν προβλέπεται μακρύ καθώς έχει ληφθεί η απόφαση για απόσυρσή τους εντός του 2014 ή στις αρχές του 2015. Πρόσφατα όμως υπήρξαν κάποια ανεπιβεβαίωτα δημοσιεύματα σύμφωνα με τα οποία τα RF-4E έλαβαν «παράταση ζωής» για να παραμείνουν σε υπηρεσία για 2-3 χρόνια ακόμη. Σε κάθε περίπτωση πάντως το μέλλον της αναγνώρισης στην ΠΑ είναι τα αντίστοιχα ατρακτίδια.

Σχετικά πρόσφατα ξεκίνησε η πλήρης επιχειρησιακή αξιοποίηση των ατρακτιδίων DB-110 από τα αεροσκάφη F-16C/D Block-52M της 335 Μοίρας στην 116 Πτέρυγα Μάχης. Το ατρακτίδιο τακτικής αναγνώρισης Goodrich DB-110 με δυνατότητες LOROP (Long Range Oblique Photography) αναφέρεται ως το πιο εξελιγμένο σύστημα ηλεκτρο-οπτικής αναγνώρισης στο ορατό και υπέρυθρο φάσμα διαθέσιμο για αεροσκάφη τύπου F-16. Η απόφαση προμήθειας 2 ατρακτιδίων και ενός επίγειου σταθμού ελήφθη ώστε να αποτελέσει έναν από τους πολλαπλασιαστές ισχύος των 30 αεροσκαφών F-16C/D Block52Μ του προγράμματος Peace Xenia IV, αλλά και να καλύψει το κενό που δημιουργήθηκε για την ΠΑ στον τομέα της αναγνώρισης μετά τα προβλήματα που προέκυψαν εκ της μετατροπής του μέσου αποτύπωσης των φωτομηχανών των ελληνικών RF-4E από φιλμ σε βίντεο. Εδώ αξίζει να σημειωθεί πως αν και η εκπαίδευση στο σύστημα ολοκληρώθηκε στα τέλη Σεπτεμβρίου του 2011, μέχρι πρόσφατα συνεχίζονταν οι σχετικές δοκιμές καθώς εκτελέστηκαν διορθωτικές ρυθμίσεις επί του συστήματος, το οποίο έχει εμφανίσει αποκλίσεις από τις συμβατικές προδιαγραφές. Το παραπάνω είναι ενδεικτικό του πόσο απαιτητικός πελάτης είναι η ΠΑ, δεδομένου πως το DB-110 χρησιμοποιείται κανονικά εδώ και 4 χρόνια από τα πολωνικά F-16 (η Πολωνία πλήρωσε εξαρχής το κόστος πιστοποίησης του συστήματος στα F-16).
Το DB-110 μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε αποστολές τόσο τακτικής όσο και στρατηγικής αναγνώρισης ενώ η απεικόνιση πραγματικού χρόνου του συστήματος προσδίδει μεγάλη ευελιξία στους χειριστές των μαχητικών αεροσκαφών επιτρέποντας τους να επιλέξουν εναλλακτικές διαδρομές προσέγγισης ενός στόχου ή τη διεξαγωγή αποστολών όπως εκτίμηση ζημιών μάχης (Battle Damage Assessment) αλλά και την βέλτιστη αξιοποίηση όπλων όπως τα SCALP-EG και AGM-154C JSOW. Το επιχειρησιακό υψομετρικό φάσμα χρήσης του DB-110 κυμαίνεται από 3.000 έως 40.000 πόδια, συνεπώς καλύπτει τόσο τις απαιτήσεις αναγνώρισης από μεγάλο ύψος και ασφαλή απόσταση (stand off) όσο και τις απαιτήσεις μέσου ύψους που αφορούν αποστολές διείσδυσης (penetrating mission). Η μέγιστη εμβέλεια που παρέχει το DB-110 είναι 90 χλμ από ύψος 30.000 ποδών. Σύμφωνα δεμε την Goodrich, το ατρακτίδιο DB-110 μπορεί να πιστοποιηθεί και στα F-16 Block 30/50D μέσω της αρτηρίας MIL-STD 1553 αλλά αυτό απαιτεί κάποιες αλλαγές στο λογισμικό OFP (Operational Flight Program) και στο πιλοτήριο.

Τα ατρακτίδια τακτικής αναγνώρισης DB-110 έχουν δυνατότητα τριών πεδίων θέασης (Field of View: FOW) και ενσωματωμένη ζεύξη δεδομένων που επιτρέπει την σε πραγματικό χρόνο μετάδοση εικόνας σε αποστάσεις άνω των 200km.

Είναι προφανές πάντως πως για να πραγματοποιηθεί απρόσκοπτα η απόσυρση των RF-4E (τα οποία άλλωστε δεν έχουν λάβει και κανενός είδους αναβάθμιση) θα πρέπει να αποκτηθούν πρόσθετα ατρακτίδια αναγνώρισης, όχι απαραιτήτως της κατηγορίας του DB-110. Υπενθυμίζεται πάντως ότι η σύμβαση για την προμήθεια των τελευταίων περιελάμβανε και option για την απόκτηση δύο πρόσθετων ατρακτιδίων. Εξάλλου σε προηγούμενα ακυρωθέντα εξοπλιστικά προγράμματα προβλεπόταν η απόκτηση 9 ατρακτιδίων αναγνώρισης, αριθμός που στη συνέχεια περιορίστηκε στα 7. Για τις δε αποστολές ηλεκτρονικής αναγνώρισης (ELINT) που εκτελούνται επίσης από τα RF-4E με τα τρία (τέσσερα κατ’ άλλες πηγές) ατρακτίδια τύπου ASTAC, εξετάζονται διάφορες εναλλακτικές λύσεις. Μεταξύ αυτών είναι η χρήση τους από τα F-4E AUP της 117 Πτέρυγας Μάχης ή η μεταφορά εκεί ενός ολιγάριθμου Σμήνους RF-4E αποκλειστικά για την αποστολή αυτή. Μια άλλη λύση θα ήταν η εγκατάστασή των ASTAC στα Mirage 2000/-5 για μεταφορά από τα οποία είναι ήδη πιστοποιημένα.

Το σύστημα ASTAC έχει δυνατότητα εντοπισμού και προσδιορισμού θέσης κάθε ηλεκτρονικής εκπομπής σε φάσμα συχνοτήτων 0.5-18 GHz, με ικανότητα κάλυψης περιοχής τουλάχιστον 160km² όταν το αεροσκάφος ίπταται με υποηχητική ταχύτητα σε μεσαία ύψη.

Σε μια άλλη πρόσφατη εξέλιξη, το Μικτό Αεροφωτογραφικό Κέντρο και η 140 Σμηναρχία Ηλεκτρονικού Πολέμου ενοποιήθηκαν σχηματίζοντας την 140 Σμηναρχία Επιχειρησιακών Πληροφοριών-Ηλεκτρονικού Πολέμου (140 ΣΕΠΗΠ) με έδρα την 110 Πτέρυγα Μάχης. Η 140 ΣΕΠΗΠ αναλαμβάνει, μεταξύ άλλων, και την επεξεργασία και ανάλυση των δεδομένων που συλλέγονται από τα ατρακτίδια ASTAC, ενώ βρίσκεται σε στενή συνεργασία και με τον Δορυφορικό Σταθμός Εδάφους που βρίσκεται στην Τανάγρα.
Τουρκική Αεροπορία
Η πλέον πρόσφατη σχετική εξέλιξη στη γειτονική χώρα είναι η αναστολή λειτουργίας της 113 Filo «Ιşık» που εδρεύει στην 1η Κύρια Βάση Αεριωθουμένων (1. AJÜ) στο Εσκισεχίρ με τη τελευταία πτήση αεροσκαφών της να πραγματοποιείται στις 21 Απριλίου. Τα εναπομείναντα εκσυγχρονισμένα RF-4E (εκτιμάται ότι είναι περί τα 10-12) μετασταθμεύουν στην 173 Filo «Şafak» της 7ης Κύρια Βάσης Αεριωθουμένων (7. AJÜ) της Mαλάτειας. Υπενθυμίζεται ότι για τα 18 αεροσκάφη που υποβλήθηκαν στο πρόγραμμα αναβάθμισης «Ιşık» έχουν καταγραφεί τρεις επιβεβαιωμένες απώλειες με συνολικά 4 νεκρούς (πτώση ενός στις 03/11/2011 στο Ικόνιο, κατάρριψη ενός στις 22/06/2012 από την συριακή αεράμυνα, πτώση ενός στις 30/09/2013 στη Σεβάστεια) ενώ έχει ληφθεί απόφαση απόσυρσης στις αρχές του 2013 (αν και οι παραδόσεις των αεροσκαφών είχαν ολοκληρωθεί μόλις τον Ιούνιο του 2010). Ωστόσο οι ανελαστικές επιχειρησιακές ανάγκες (ιδίως η κατάσταση στη Συρία σε συνδυασμό με τα προβλήματα στο πρόγραμμα απόκτησης ατρακτιδίων αναγνώρισης –βλ. παρακάτω- και ανάπτυξης/πρόσκτησης UAV’s) την ανέτρεψαν και αποφασίστηκε η διατήρηση σε υπηρεσία ενός μικρότερου αριθμού.
Το πρόγραμμα «Ιşık» περιελάμβανε εγκατάσταση νέων ασυρμάτων και σύστηματος ναυτιλίας GPS/INS τύπου LN-100GT, μονάδας απεικόνισης & ελέγχου CDU-900 καθώς και σύστηματος αυτοπροστασίας με δέκτη προειδοποίησης ραντάρ (RWR) MIDAS V1 και εκτοξευτές αναλωσίμων της MIKES. Είχε αναφερθεί επίσης πως το 2008 είχε εκπονηθεί και ένα ανεξάρτητο πρόγραμμα, με το οποίο το μέσο αποτύπωσης των φωτομηχανών τους μετατρεπόταν από φίλμ σε βίντεο με τη χρήση υλικών του εμπορίου, χωρίς όμως η επιτυχής υλοποίησή του να έχει διασταυρωθεί. Παλαιότερα εξάλλου υπήρξαν πληροφορίες ότι η Τουρκική Αεροπορία εξέταζε έντονα την δυνατότητα ενσωμάτωσης ικανότητας μετάδοσης δεδομένων σε πραγματικό χρόνο από τα RF-4E, κάτι που όμως επίσης δεν έχει επιβεβαιωθεί.

Το πρόγραμμα «Ιşık» εξαρχής απετέλεσε λύση ανάγκης λόγω των προβλημάτων που αντιμετώπιζε και το τουρκικό πρόγραμμα απόκτησης ατρακτιδίων αναγνώρισης. Το πρόγραμμα αυτό συνάντησε σοβαρές δυσκολίες ήδη από το 1999 οπότε και υπογράφηκε η αρχική σύμβαση για τέσσερα τουλάχιστον ατρακτίδια Condor LOROP (η ανάπτυξη τους βρίσκονταν ακόμη σε εξέλιξη) προκειμένου να αναβαθμιστούν οι δυνατότητες τακτικής αναγνώρισης των RF-4E. Οι δοκιμές ξεκίνησαν τελικά το 2004 και ήταν κάθε άλλο παρά επιτυχείς, καθώς εμφανίστηκαν προβλήματα ραδιοζεύξης του συστήματος με τον επίγειο σταθμό που εξασφάλιζε την μετάδοση των φωτογραφιών σε πραγματικό χρόνο. Παρά τις συνεχόμενες προσπάθειες των ισραηλινών, οι τουρκικές απαιτήσεις δεν ικανοποιήθηκαν και το 2006 τα ατρακτίδια που είχαν παραδοθεί (πιθανότατα 2) επεστράφησαν στο Ισραήλ. Δύο χρόνια αργότερα υπήρξε επαναδιαπραγμάτευση της σύμβασης με την ανάθεση νέου συμβολαίου, που προέβλεπε πλέον την προμήθεια τεσσάρων ατρακτιδίων Condor ΙΙ της Elop, κόστους 87 εκατομμυρίων δολαρίων αλλά και δυο ατρακτιδίων EL/M-2060P με ραντάρ πλευρικής σάρωσης (SLAR) συνθετικής απεικόνισης (SAR), κόστους 54 εκατομμυρίων δολαρίων, μετά των αντίστοιχων σταθμών εδάφους και με ορίζοντα παράδοσης τεσσάρων ετών. Το περιστατικό του πλοίου Mavi Marmara όμως και η επακόλουθη επιδείνωση των σχέσεων των δύο χωρών αποτέλεσε το κύκνειο άσμα του εν λόγω προγράμματος αφού η μητρική εταιρεία Elbit Systems ακύρωσε τη σύμβαση.
Σε αντιστάθμισμα της ακύρωσης αυτής, η εταιρεία UTC Aerospace Systems ανακοίνωσε το Μάρτιο του 2013 την υπογραφή σύμβασης με την τουρκική Aselsan Elektronic Sanayi ve Ticaret A.S. για λογαριασμό της Τουρκικής Πολεμικής Αεροπορίας με αντικείμενο την προμήθεια τεσσάρων ατρακτιδίων DB-110 ηλεκτροπτικής/υπέρυθρης (EO/IR) αναγνώρισης και τριών κινητών επίγειων σταθμών. Σύμφωνα με δήλωση στελέχους της UTC Aerospace Systems (που εξαγόρασε τη Goodrich), η Τουρκική Πολεμική Αεροπορία γίνεται ο ένατος χρήστης του συστήματος. Τα πρώτο ατρακτίδιο παραδόθηκε πρόσφατα και προφανώς όταν ολοκληρωθεί η σχετική εκπαίδευση και αξιοποιηθούν επιχειρησιακά, θα καταστεί εφικτή και η απόσυρση των εναπομεινάντων RF-4E «Ιşık» που, όπως προείπαμε, επιχειρούν πλέον από την 173 Filo (η οποία ούτως ή άλλως προγραμματιζόταν να παραλάβει UAV’s).


e-amyna
http://greeknation.blogspot.gr/2014/04/blog-post_8103.html#more