Μεγαλώνοντας στα γκουλάγκ του Στάλιν

"Γεννήθηκα εδώ, στο στρατόπεδο, το 1954. Στις 9 Ιουνίου για να είμαι ακριβής. Η μητέρα μου ήταν εδώ φυλακισμένη κι εδώ με έφερε στον κόσμο. Υπήρχαν πολλοί άνθρωποι που, όπως αυτή, κατέληγαν στο γκουλάγκ. Είχαν γίνει 'εχθροί του λαού', όπως τούς αποκαλούσαν. Αυτές οι πληγές δεν έχουν κλείσει. Ακόμη περισσότερο εξαιτίας

του γεγονότος ότι ο πυρήνας του τοπικού πληθυσμού αποτελείται από ανθρώπους που είχαν φυλακιστεί και παρέμειναν και στη συνέχεια εδώ, στο γκουλάγκ. Επέλεξαν να συνεχίσουν και ορισμένοι από αυτούς εξακολουθούν να είναι ζωντανοί" θυμάται η Γκάλια Ραχλίεβα (Galia Rakhleieva).
Η Γκάλια είναι από το Καζακστάν, εκεί, όπου όποιος φέρει ρωσικά χαρακτηριστικά στο πρόσωπό του θα πρέπει, όπως λένε, να αναζητήσει τις ρίζες του σε κάποιο γκουλάγκ…

Εκατοντάδες παιδιά, όπως η Γκάλια, γεννήθηκαν ή στάλθηκαν στα σοβιετικά στρατόπεδα εργασίας υπό το καθεστώς του Στάλιν. Ακόμα και σε ηλικία τριών ετών, ένα παιδί μπορούσε να θεωρηθεί επικίνδυνος εχθρός της επανάστασης και να σταλεί στα βάθη της Σιβηρίας.

Στιγματισμένα επειδή "κατάγονταν από τη χειρότερη φάρα", τα παιδιά αυτά χωρίστηκαν από τις οικογένειές τους, κακοποιήθηκαν και υποβλήθηκαν σε ασιτία. Με τον καιρό, ολοένα και περισσότερα παιδιά γεννιούνταν μέσα στην κόλαση των στρατοπέδων καταναγκαστικής εργασίας. Μεγάλωσαν χωρίς να γνωρίζουν τις οικογένειές τους ή τη γενέτειρά τους, και πιστεύοντας πως όλα τα παιδιά του κόσμου ζούσαν έτσι.

Από τις γενιές ανθρώπων που μεγάλωσαν στα γκουλάγκ, λίγοι είναι ακόμα ζωντανοί. Ορισμένοι, όπως η Γκάλια, αφηγήθηκαν την ιστορία τους μπροστά στην κάμερα του Γάλλου σκηνοθέτη Ρομέν Ικάρ (Romain Icard), που παρουσιάζει στο 14ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης τις ξεχωριστές αυτές ιστορίες, μέσα από το ντοκιμαντέρ του "Τα παιδιά του γκουλάγκ".

Ο πατέρας του Αλεξάντρεβιτς Νόσοφ (Alexandrevitch Nosoov) ήταν στέλεχος του Κομμουνιστικού Κόμματος με μεγάλη επιρροή. Ωστόσο, τόσο ο ίδιος όσο και η υπόλοιπη οικογένειά του συνελήφθησαν το 1938. "Μέσα στη νύχτα, χτύπησε το κουδούνι της πόρτας του διαμερίσματός μας. Η μητέρα μου πήγε να ανοίξει την πόρτα. Ήταν ένας 'αγγελιοφόρος' από το Κρεμλίνο και μαζί του ένας πράκτορας της NKVD (Σοβιετική Υπηρεσία Εσωτερικής Ασφάλειας), ο οποίος και μπήκε μέσα. Είπε στον πατέρα μου: Ίβαν Νόσοφ, έχεις κληθεί από το Κρεμλίνο. Είναι επείγον. Ο πατέρας μου ντύθηκε και έφυγε. Μας είπε 'θα γυρίσω πολύ σύντομα'. Μας φίλησε και έφυγε. Ποτέ δεν επέστρεψε. Ποτέ δεν τον ξαναείδαμε. Μετά δυο-τρεις μέρες συνελήφθη και η μητέρα μου. Το 'έγκλημά' της ήταν πως αμέλησε να πει στην NKVD πως ο σύζυγός της ήταν 'εχθρός του λαού'. Και γι' αυτό καταδικάστηκε σε δεκαετή φυλάκιση και μετά σε άλλα οχτώ χρόνια" αφηγείται ο Αλεξάντρεβιτς μπροστά στην κάμερα.

Ο όρος γκουλάγκ αποτελεί ακρωνύμιο των ρωσικών λέξεων Glavnoye Upravleniye ispravitelno-trudovyh Lagerey (Γενική Διεύθυνση Αναμορφωτικών Στρατοπέδων Εργασίας) και δηλώνει το σύστημα των σοβιετικών στρατοπέδων εργασίας στο οποίο, στο αποκορύφωμα της ανάπτυξής του, κατά τη δεκαετία του 1930, είχαν εγκλειστεί εκατομμύρια άνθρωποι.

Εκτός από τους χωρικούς που είχαν συλληφθεί κατά την κολεκτιβοποίηση, αυτοί που στέλνονταν στο γκουλάγκ ήταν διαφωνούντες διανοούμενοι, μέλη εθνικών ομάδων ύποπτα για έλλειψη νομιμοφροσύνης, μέλη φατριών που είχαν χάσει τη δύναμή τους στους κόλπους του Κομμουνιστικού Κόμματος της ΕΣΣΔ, ακόμη και όσοι ταξίδευαν στο εξωτερικό και υπήρχαν υποψίες για συνεργασία με ξένες κυβερνήσεις.

Το 1936, ο Στάλιν επινόησε έναν νέο όρο: εχθρός του λαού. Έκτοτε, άνδρες, γυναίκες, ακόμη και μικρά παιδιά ήταν δυνατό να καταδικαστούν και να σταλούν στα στρατόπεδα αυτά. Σε ομάδες των 70 κάθε φορά, ταξίδευαν με τρένα που προορίζονταν για τη μεταφορά ζώων. Οι κρατούμενοι περνούσαν εβδομάδες ολόκληρες, ταξιδεύοντας προς τα γκουλάγκ. Καθώς περνούσε ο καιρός, τα στρατόπεδα αυτά άρχισαν να εξαπλώνονται σε όλη την επικράτεια, κυρίως προς τα άκρα ανατολικά- πάνω από τον Αρκτικό Κύκλο ή στο Καζακστάν. Σε κάθε περίπτωση, χιλιάδες χιλιόμετρα μακριά από τη Μόσχα.

Κατά τη μετασταλινική περίοδο της "φιλελευθεροποίησης", όπως αναφέρει ο Ρώσος νομπελίστας συγγραφέας Αλεξαντρ Σολζενίτσιν, το γκουλάγκ διαλύθηκε, και τις αρμοδιότητές του τις απορρόφησαν άλλες υπηρεσίες, υπό τη σκέπη της Γενικής Διεύθυνσης Αναμορφωτικών Κέντρων Εργασίας.

Το ντοκιμαντέρ του Ρομέν Ικάρ "τα παιδιά του γκουλάγκ" προβλήθηκε για πρώτη φορά χθες στο πλαίσιο του 14ου Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης και θα επαναπροβληθεί αύριο, στις 17:30, στην αίθουσα "Παύλος Ζάννας".

Σοφία Παπαδοπούλου