ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ ΜΑΝΣΟΥΡΑΣ - ΚΟΚΚΙΝΩΝ (ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 1964)

Δράση ΠΠ ΦΑΕΘΩΝ – ΑΡΙΩΝ

Πρώτες απώλειες του Π.Ν.

Περί Αλός

Από το βιβλίο: «Ίδρυση του Κυπριακού Ναυτικού

(1964-1966)». Επιμέλεια: Αντιναύαρχοι ΠΝ

Κ. Δημητριάδης – Γ. Δεμέστιχας, σελ. 33.

Διάθεση:Εκδόσεις Πελασγός

Πορτοκαλί βαρκα= θέση ΠΠ ΦΑΕΘΩΝ 8η Αυγούστου
Λευκή βάρκα = θέση ΠΠ ΑΡΙΩΝ 8η Αυγούστου
ΦΩΤΟ: Κρίστυ Εμίλιο Ιωαννίδου

Στην περιοχή Μανσούρας –Κοκκίνων (στις ΒΔ ακτές της Κύπρου) οι Τουρκοκύπριοι (Τ/Κ) είχαν δημιουργήσει ένα προγεφύρωμα και στη συνέχεια άρχισαν αν το επεκτείνουν
προσπαθώντας να δημιουργήσουν ένα καντόνιο σαν χώρο αποβίβασης Τούρκων στρατιωτικών ή και τόπο απόβασης.

Οι Τ/Κ είχαν τοποθετήσει φυλάκιο στο ύψωμα «Λωρόβουνος» και είχαν αποκόψει την ελευθεροεπικοινωνία με την περιοχή Μανσούρας – Κοκκίνων. Παρά τη σύσταση των Σουηδικών δυνάμεων του ΟΗΕ οι Τ/Κ ηρνήθησαν να μετακινηθούν από το ύψωμα. Από ελληνοκυπριακής πλευράς εκλήθη τότε ο Διοικητής της Εθνοφρουράς να στείλει στρατεύματα στην περιοχή, προκειμένου να αποτρέψουν περαιτέρω Τουρκοκυπριακή προώθηση.

Στις 7 Αυγούστου η Εθνοφρουρά ενεπλάκη σε εχθροπραξίες που συνεχίστηκαν μέχρι της 10 του μηνός. Οι Τ/Κ εγκατέλειψαν το «Λωρόβουνο» και συγκεντρώθησαν στα Κόκκινα.

Με την έναρξη των εχθροπραξιών, στις 7 Αυγούστου, ημέρα Παρασκευή, τα περιπολικά ΦΑΕΘΩΝ και ΑΡΙΩΝ διετάχθησαν και έλαβαν μέρος στις επιχειρήσεις δι’ από θαλάσσης βομβαρδισμού των οχυρωμένων θέσεων των Τ/Κ.

Την επομένη, Σάββατο 8 Αυγούστου το ΠΠ ΑΡΙΩΝ συνεχίζει τον βομβαρδισμό στον κόλπο της Χρυσοχούς (Δυτικά των Κοκκίνων), ενώ το ΠΠ ΦΑΕΘΩΝ παραμένει λόγω βλάβης μίας κύριας μηχανής ανατολικότερα, στην περιοχή Καραβοστάσι του κόλπου της Μόρφου. Το μεσημέρι της ίδιας ημέρας εκδηλώνεται σε όλη την περιοχή της Τηλλυρίας μεγάλης εκτάσεως Τουρκική αεροπορική προσβολή, η οποία και ανεμένετο σύμφωνα με σήμα των Τ/Κ που υπέκλεψε η Εθνοφρουρά. Εκτός αυτού από τις 20 Ιουλίου 1964 ο Τούρκος Πρόεδρος Γκιουρσέλ είχε ήδη υπαινιχθεί αεροπορική υποστήριξη των Τ/Κ.

Κάτω από αυτές τις συνθήκες το ΠΠ ΦΑΕΘΩΝ απάρει και κινούμενο με ταχύτητα 7-8 κόμβων, ελίσσεται πλησίον των ευρισκομένων εμπορικών πλοίων αμυνόμενο των Τουρκικών F100 με τον προβληματικό οπλισμό του χωρίς όμως να αποφύγει τα πυρά των Τουρκικών αεροσκαφών με αποτέλεσμα την απώλεια σε νεκρούς και τραυματίες άνω του 50% του πληρώματός του. Μεταξύ των νεκρών ο Ύπαρχος Σημαιοφόρος ΣΕΑ/Μ Π. Χρυσούλης και βαρειά τραυματισμένος ο Κυβερνήτης Ανθυποπλοίαρχος Δ. Μητσάτσος ο οποίος, παρά τον σοβαρό τραυματισμό του και όταν πλέον ο  οπλισμός του πλοίου του εσίγησε, κατόρθωσε με ψυχραιμία να το προσαράξει και να διασωθούν έτσι οι τραυματίες και το υπόλοιπο πλήρωμα. Τελικά, η πυρκαϊά, κατέστρεψε ολοσχερώς το πλοίο. Οι φονευθέντες και τραυματοσθέντες αναφέρονται στο τέλος της παρούσας εκδόσεως στον οικείο πίνακα, καθώς και οι προαγωγές των φονευθέντων.

Αντίγραφο ημερολογίου ΠΠ ΑΡΙΩΝ από το βιβλίο ΙΔΡΥΣΗ ΤΟΥ ΚΥΠΡΙΑΚΟΥ ΝΑΥΤΙΚΟΥ (1964-1966)

Το ΠΠ ΑΡΙΩΝ με Κυβερνήτη τον Ανθυποπλοίαρχο Ν. Μπέτση, συνεχίζει τον βομβαρδισμό και στη συνέχεια διατάσσεται από ΝΔΚ (απογευματινές ώρες) να απομακρυνθεί από την περιοχή επιχειρήσεων. Κατά την απομάκρυνσή του και ώρα 17.40 το πλοίο δέχεται διαδοχικές προσβολές από τουρκικά F-100. Το πλοίο διατάσσεται εκ νέου να ενεργήσει κατά κρίση Κυβερνήτου, ο οποίος με ψυχραιμία και ορθούς χειρισμούς, αντιμετώπισε με επιτυχία τέσσερεις επιθέσεις από F-100.

·         Οι θέσεις των πλοίων κατά τις επιχειρήσεις εμφαίνονται στον παρατιθέμενο χάρτη.

·         Κατά τις επιχειρήσεις κατερρίφθη ένα τουρκικό F-100.

·         Σε ότι αφορά την πιθανότητα για την κατάρριψη του F-100 από οπλισμό του Ναυτικού (Πλοίων ή Ξηράς) θα πρέπει να ληφθούν υπ’ όψη τα ακόλουθα:

·         Είναι βέβαιο ότι ένα τουρκικό F-100 απωλέσθη κατά τη διάρκεια των επιχειρήσεων αφού συνελήφθη ο πιλότος του υπό ανδρών της Εθνοφρουράς ενώ το αεροσκάφος κατέπεσε στον Τ/Κ θύλακα. Ο χειριστής αυτός απεβίωσε σε νοσοκομείο της Λευκωσίας εξ αιτίας του σοβαρού τραυματισμού του κατά την πτώση του με το αλεξίπτωτο.

·         Οπλικά συστήματα με τη δυνατότητα καταρρίψεως αεροσκαφών διέθεταν τα πλοία στην περιοχή των επιχειρήσεων καθώς και τα πυροβόλαBOFORS 40 χ/μ  που είχαν αποσταλεί από το Π.Ν. και είχαν αναπτυχθεί στην περιοχή Κόλπου Μόρφου (Ξηρού) από την Πεντάγια έως τον Καραβά. Επικεφαλής των ομοχειριών ήσαν υπαξιωματικοί και στρατεύσιμο προσωπικό του Π.Ν. που είχαν αφιχθεί τον Ιούνιο 1964.

·         Το πλέον πιθανό είναι τα πυρά του Ναυτικού (πλοίων ή πυροβόλων BOFORS της ξηράς) να προκάλεσαν την πτώση του Αεροσκάφους και ο χειριστής να κατόρθωσε να το φέρει πάνω από τον Τουρκοκυπριακό θύλακα πριν το εγκαταλείψει, χωρίς όμως ο ίδιος ο πιλότος να πέσει εντός του θύλακα.

·         Άλλες εκδοχές όπως ότι το αεροσκάφος κατέπεσε από πυρά της Εθνοφρουράς ή από μηχανική βλάβη δεν φαίνεται να ευσταθούν γιατί αυτό θα έπρεπε να πετά σε χαμηλό ύψος οπότε η εγκατάλειψή του από τον χειριστή δεν θα ήταν δυνατή καθ’ όσον το τότε υπάρχον σύστημα εκτόξευσης του πιλότου δεν λειτουργούσε σε τέτοιο ύψος. Εξ άλλου σύμφωνα με πολλές μαρτυρίες οι προσβολές των τουρκικών αεροσκαφών δεν γίνονταν από χαμηλό ύψος.

·         Στις 01.30 της 9^ης Αυγούστου, «συν Θεώ», κατά την έκφραση του Ν. Μπέτση, ο ΑΡΙΩΝ κατέπλευσε στην Λεμεσό. Το πρωί παρέλαβε στην προβλήτα του τελωνείου και κατά διαταγή της ΝΔΚ έγινε παραλλαγή του πλοίου, αποβίβαση του πληρώματος και ενδιαίτησή του εις την ξηρά.

·         Στις 11 Αυγούστου οι τραυματίες του ΠΠ ΦΑΕΘΩΝ και άνδρες του πληρώματος μεταφέρθηκαν στην Αθήνα.

·         Παρατίθεται κατωτέρω απόσπασμα από το βιβλίο του Σόλωνος Γρηγοριάδη που αναφέρεται στην τουρκική προσβολή:

«Αεροπορική Έφοδος:

Αν όμως η Άγκυρα δεν τόλμησε να ενεργήσει απόβαση μετά την αυστηρή απαγορευτική παρέμβαση του Προέδρου Τζόνσον, χτύπησε το νησί μετά δύο μήνες κατά άλλο τρόπο. Το πρωί της 8^ης Αυγούστου 1964, η Τουρκική Αεροπορία ενήργησε σφοδρότατη βομβαρδιστική έφοδο κατά της Κύπρου. Η αφορμή ήταν η φονική επίθεση που εξαπέλυσαν κυπριακές δυνάμεις – τμήματα της Εθνοφρουράς αλλά και άτακτα σώματα –κατά της Τουρκοκυπριακής περιοχής Κοφίνου[1] και Μανσούρας, η οποία αποτελούσε ένα έτοιμο προγεφύρωμα για τους Τούρκους ανα επιχειρούσαν απόβαση.

Τα Τουρκικά αεριωθούμενα έπληξαν στον Ξηρό το Κυπριακό Περιπολικό «ΦΑΕΘΩΝ» που καταβυθίστηκε φλεγόμενο με 6 νεκρούς και 6 τραυματίες από το 21μελές πλήρωμα του το οποίο απαρτιζόταν από άνδρες του Ελληνικού Βασιλικού Ναυτικού. Χτύπησαν χωριά και νοσοκομεία, απανθράκωσαν με βόμβες «ναπάλμ» μια ολόκληρη διμοιρία της Εθνοφρουράς προκάλεσαν βαριές απώλειες στον πληθυσμό (πάνω από 100 νεκρούς). Και στις 2 το απόγευμα της 9^ης Αυγούστου του 1964, ο Π. Γιωρκάτζης έστειλε ένα απεγνωσμένο τηλεγράφημα προς τον Π. Γαρουφαλιά: «Ηθικόν καταπίπτει επικινδύνως, ανάγκη δυναμικής επεμβάσεως Ελλάδος, άλλως καταστροφή ανεπανόρθωτος».

Αλλά η Ελλάδα δεν έσπευσε να επέμβει δυναμικά. Αρκέσθηκε να στείλει ένα σμήνος με αεροπλάνα «Χάρβαντ», που επέστρεψε αμέσως. Δεν επρόκειτο το 1964 να πολεμήσει με την Τουρκία για την Κύπρο. Όπως δεν πολέμησε και μετά 10 χρόνια, το 1974. Και ο πρωθυπουργός Γ. Παπανδρέου, αντί για στρατιωτική βοήθεια έστειλε στον Μακάριο δριμύτατη επιτιμητική επιστολή στις 29 Αυγούστου του 1964 γιατί άφησε να εκδηλωθεί η ενέργεια της Κοφίνου[2] χωρίς άδεια της Ελληνικής Κυβέρνησης, υπενθυμίζοντας το «βέτο του Εθνικού Κέντρου». Διεσαφήνιζε: Δεν θα λαμβάνεται εις την Κύπρο καμία απόφασις άγουσα εις εχθροπραξίας, χωρίς να έχουν προηγηθεί συννενόησις και συμφωνία ιδική μας. Εάν συμφωνήσωμε θα έχει καλώς. Εάν διαφωνίσωμεν θα πρέπει να γίνει δεκτή η γνώμη των Αθηνών, διότι ημείς ήμεθα φορείς της ευθύνης ολοκλήρου του Ελληνισμού».

Αντίγραφο ημερολογίου ΠΠ ΑΡΙΩΝ.
Πηγή: ΙΔΡΥΣΗ ΤΟΥ ΚΥΠΡΙΑΚΟΥ ΝΑΥΤΙΚΟΥ
(1964-1966) Δημητριάδη-Δεμέστιχα. Διάθεση ΠΕΛΑΣΓΟΣ

·         Στο ΓΕΝ την περίοοδο εκείνη εγένοντο εκτιμήσεις για τις δυνατότητες αναλήψεως από την Τουρκία αποβατικής ενέργειας κατά της Κύπρου. Προεβλήθη μάλιστα ένα κινηματογραφικό φίλμ τραβηγμένο στο λιμάνι της Αλεξανδρέττας, στο οποίο παρουσιάζοντο μικρά αποβατικά σκάφη. Επειδή τα σκάφη είχαν αριθμούς εξετιμήθη ότι ο αριθμός των σκαφών αυτών δεν υπερέβαινε τα δέκα. Οι εκτιμήσεις κατέληγαν στο συμπέρασμα ότι η Τουρκία δεν διέθετε το 1964 κατάλληλα πλοία για να συγκροτήσει μια σύγχρονη αποβατική δύναμη, αλλά η απόλυτη κυριαρχία που διέθετε στον αέρα στην περιοχή της Κύπρου και η παντελής έλλειψη αμυντικής θωρακίσεως στο νησί της έδιναν την δυνατότητα αποβιβάσεως στρατευμάτων και όχι αποβάσεως. Ότι ακριβώς, δηλαδή, έγινε μετά 10 χρόνια το 1974 με τη διαφορά που διέθετε τότε, τουλάχιστον από πλευράς υλικού, μια σύγχρονη αποβατική δύναμη. Το συμπέρασμα λοιπόν ήταν ότι η Τουρκική απειλή κατά της ουσιαστικά αόπλου Κύπρου ήταν άμεση και πραγματική.

 http://perialos.blogspot.com/