ΝΑ ΓΙΑΤΙ ΔΑΙΜΟΝΟΠΟΙΕΙ Η BILDERBERG ΤΟΥΣ ΚΛΑΣΙΚΟΥΣ ΜΑΣ ΠΡΟΓΟΝΟΥΣ.

ΑΣ ΑΝΟΙΞΟΥΜΕ ΤΗΝ ΨΥΧΗ ΜΑΣ Σ ΑΥΤΟ ΠΟΥ ΠΟΛΕΜΑ Η ΝΕΑ ΤΑΞΗ ΚΑΙ ΤΑ ΤΣΙΡΑΚΙΑ ΤΗΣ

ΝΑ ΓΙΑΤΙ ΔΑΙΜΟΝΟΠΟΙΕΙ Η BILDERBERG ΤΟΥΣ ΚΛΑΣΙΚΟΥΣ ΜΑΣ ΠΡΟΓΟΝΟΥΣ.

Ξέρετε πώς καταπολεμά τον πολιτιστικό ιμπεριαλισμό –την πιο επικίνδυνη, αλλοτριωτική έκφανσή του– ο πρόεδρος της Βενεζουέλας Ούγκο Τσάβες, τούτος ο σαλός και αφορεσμένος, καταπώς μυκτηρίζεται απ’ τους Αμερικανούς και τα τσιράκια τους;  

του ΧΡΗΣΤΟΥ ΜΠΕΛΛΕ 

Στη Βενεζουέλα, λοιπόν, βρίσκεται σε εξέλιξη επαναστατικό σύστημα εκπαίδευσης παιδιών στην κλασική μουσική. Σήμερα είναι ενταγμένα σ’ αυτό 350.000 παιδιά, με προοπτική το εκατομμύριο. Πέρα απ’ τις γνωστές θετικές συνέπειες της μουσικής, που ζεσταίνει την ψυχή και ανασταίνει τη σκέψη, τα παιδιά της Βενεζουέλας, τα παιδιά της αλητείας, των φαναριών, καταυγάζουν στις γειτονιές του κόσμου σαν μεγάλοι μουσικοί και διευθυντές των σπουδαιότερων χορωδιών, φιλαρμονικών κ.λπ. Το «Ελ Σιστέμα», το δίκτυο από ορχήστρες παιδιών και νέων, που ίδρυσε ο συνθέτης Χοσέ Αντόνιο Αμπρέου, απαριθμεί 154 ωδεία.

Πρόκειται για μια μοναδική στον κόσμο καλλιτεχνική και κοινωνική πρωτοβουλία με στόχο να βοηθηθούν τα φτωχότερα παιδιά να ξεφύγουν απ’ τη μιζέρια, να αποκτήσουν ένα σύνολο αξιών χάρη στη μουσική παιδεία, να μυηθούν στην αισθητική, να «εξυψωθεί η ψυχή τους», όπως χαρακτηριστικά λέει ο Αμπρέου. Μακρύς ο κατάλογος επιτυχιών διεθνούς μαρμαρυγής. Ενδεικτικά: Λέναρ Ακόστα, κλαρινετίστας, πρώην φυλακισμένος εννεάκις για ένοπλη ληστεία και λαθρεμπόριο ναρκωτικών. Μιγκέλ Νίνο, βιολοντσελίστας, πρώην παιδί του δρόμου. Έντικσον Ρουίς, κοντραμπάσο, πρώην χειρώνακτας σε σούπερ μάρκετ κι απ’ τα 17 του (το 2002) το νεώτερο μέλος της φιλαρμονικής του Βερολίνου. Παρεμπίπτον: Στη Βενεζουέλα, πρόσφατα, η UNESCO ανακοίνωσε την παντελή έλλειψη αναλφαβητισμού. Γνωρίζετε πως στη Βενεζουέλα μπήκε στα σκαριά Πανεπιστήμιο που δομείται πάνω στις ιδέες της Πλατωνικής Παιδείας, των κλασικών σπουδών;


Το πείραμα της πολιτιστικής ανεξαρτησίας δεν είναι εύκολη υπόθεση. Ο λαός της Βενεζουέλας, οι λαοί της Λατινικής Αμερικής αντιστέκονται στον πολιτιστικό ιμπεριαλισμό με τις πλατωνικές ιδέες, την κλασική παιδεία, παρά πόδα!!! Πρόκειται για πατρίδες με χαίνουσες και αιμάσσουσες πληγές απ’ τη ρομφαία πολύτροπων, πολύπλαγκτων και ποικιλώνυμων πειρατών-ιμπεριαλιστών. O τύπος των ήλων τους, γνώριμος, οικείος. Σήμερα οιακίζουν έχοντας στη φαρέτρα τους και τις πανανθρώπινες αξίες της κλασικής, ανθρωπιστικής παιδείας. Τα μεγάλα κλασικά έργα είναι σύγχρονα, γιατί οι ανθρώπινες συμπεριφορές επαναλαμβάνονται, γιατί εξακολουθούν να δίνουν απαντήσεις διαχρονικές. Στην ίδια τροχιά κι οι απόψεις του Καθηγητή στην έδρα της Αρχαίας Ελληνικής Φιλολογίας στο Πανεπιστήμιο Γένοβας, Φράνκο Μοντανάρι, για την ανεκτίμητη αρωγή των αρχαιοελληνικών σπουδών, ακόμη και σε φοιτητές θετικών επιστημών: «Πολλοί φοιτητές μου έχουν διαπρέψει στους τομείς της βιομηχανίας και της οικονομίας, επειδή, χάρη στην κλασική παιδεία τους, έχουν αναπτύξει τη σκέψη και την ικανότητά τους να μαθαίνουν διαρκώς νέα πράγματα και να είναι ευρηματικοί». Στο ίδιο μήκος κύματος και οι διαπιστώσεις του Καθηγητή Κλασικών Σπουδών και Συγκριτικής Λογοτεχνίας στο Χάρβαρντ, Γκρέγκορι Νας. Ένα ακόμη απάνθισμα-φωτοστέφανο για τους κλασικούς ημών προγόνους, μέτρο-πρόκληση: Οι Γάλλοι, οι Ισπανοί, οι Γερμανοί, οι Άγγλοι, οι Κινέζοι, οι Ιάπωνες συνεχώς διευρύνουν τη διδασκαλία της αρχαίας ελληνικής στη Μέση και Ανωτάτη Εκπαίδευση, σαν υπέρτατη αναγκαιότητα αντιστράτευσης στο τεχνοκρατικό σύνδρομο της εποχής.

Ο Ντίτερ Μπράουν, που διδάσκει αρχαία ελληνικά στο γυμνάσιο Μπετόβεν της Βόνης, ρωτήθηκε ποια θέματα αγγίζει ο μαθητής δουλεύοντας πάνω στη γλώσσα του Θουκυδίδη και απάντησε: «Το τι είναι ευτυχία, τι σημαίνει ο θάνατος για τη ζωή, πώς θα αξιοποιήσω με νόημα το χρόνο μου», για να καταλήξει στη διαπίστωση πως «τα αρχαία ελληνικά σε αναγκάζουν να ασχοληθείς με την ουσία των πραγμάτων». Σε 13 δημοτικά σχολεία της Βρετανίας, στην περιοχή Όξφορντσιρ, αρχικά, θα διδάσκονται απ’ το Σεπτέμβριο τα αρχαία ελληνικά. Τα βρετανικά ΜΜΕ με χαρά ανακοινώνουν το γεγονός της διδασκαλίας της μητρικής γλώσσας του Αρχιμήδη και του Ηρόδοτου. Ο δημοσιογράφος Χάρι Μάουντ, μεταξύ των άλλων, γράφει στο blog του: «Είναι θαυμάσια είδηση ότι τα αρχαία ελληνικά θα διδάσκονται στο δημοτικό. Θα βελτιώσουν τις δεξιότητες των παιδιών στην αγγλική γραμματική και θα τα εισαγάγουν στον ελληνικό πολιτισμό, το λίκνο του δυτικού πολιτισμού». Οι ανωφελείς, οι έωλοι, οι «δύσπεπτοι» στα καθ’ ημάς, κλασικοί πρόγονοί μας –Όμηρος, Ησίοδος, Πλάτωνας, Σωκράτης, Αριστοτέλης, Θουκυδίδης, Σοφοκλής– αΐδιο φως στους επήλυδες, όπου γης. Η Ιστορία και τα όνειρα, συχνά, πορεύονται με ειρωνεία και ανείπωτη οργή εκδίκησης. Έτσι, καταπώς τραγικά προτρεπτικά κελεύει απ’ τις κοιλάδες της αιωνιότητας ο μεγάλος μας ποιητής: «Την οργή των νεκρών να φοβάσαι και των βράχων τ’ αγάλματα».

Η κρίση είναι λέξη ελληνική. Σημαίνει απόφαση. Το ιδεόγραμμα της λέξης «κρίση», στα κινέζικα, εμπεριέχει δύο στοιχεία: κίνδυνο – ευκαιρία. Σε τούτη την ολική κρίση –οικονομική, θεσμική, κοινωνική– η παράμετρος Παιδεία συνιστά κραυγαλέο έλλειμμα και ζητούμενο. Ας αδράξουμε, λοιπόν, την ευκαιρία, μέσα από τον πραγματικό κίνδυνο-μονιά που αρκυωρεί και ελλοχεύει αδυσώπητα, για μια πραγματική επανάσταση στην Εκπαίδευση, μιας κι αποτελεί το θεμέλιο της κοινωνίας, αφού όλα είναι θέμα παιδείας και όλων προϋπόθεση η παιδεία. Μιλάμε για επανάσταση-αξίωση που θα απαιτεί πολιτικές απαντήσεις, ανατροπές, υπερβάσεις, δομικές αλλαγές κι όλα αυτά από μηδενική βάση, μιας και το σαθρό οικοδόμημα σείεται συθέμελα, μα δεν παύει να αποτελεί εστία παθογόνων που γεννούν εκφυλισμό και δυσπλασία σ’ όλες τις εκφάνσεις της κοινωνικής ζωής, με κυρίαρχη τη διαφθορά, τη διαπλοκή, την υποταγή, το συμβιβασμό, τη συναλλαγή, όλα αυτά που φαίνεται να κακοφόρμισαν σε εθνική φάουσα. Ποτέ μια επανάσταση δεν ξεκίνησε από τους κόλπους του εκπαιδευτικού συστήματος, που από τη φύση του είναι συντηρητικό. Μιλάμε για επανάσταση-παιδί, όχι του εδώ και τώρα, αλλά των αντικειμενικών συνθηκών και προϋποθέσεων, με πρώτη και εκ των ων ουκ άνευ την εμπιστοσύνη των «κάτω» στους «πάνω».

Σίγουρα, δεν αποτελεί επανάσταση ούτε δείγμα επαναστατικής γραφής και παρακαταθήκης: η δωρεάν διανομή laptops στους μαθητές (χωρίς την ασφαλιστική δικλείδα χρήσης)· η πτώση της βάσης του «10» για εισαγωγή σε Ανώτατα Εκπαιδευτικά Ιδρύματα· η δημιουργία περιφερειακών Πανεπιστημίων με γνώμονα την ψηφοθηρική «ανάπτυξη»· η γραφή και επαναγραφή της Ιστορίας από διατεταγμένους της εθνικής ή υπερεθνικής ελίτ.

* Ο Χρίστος Στεργ. Μπελλές διδάσκει Οικονομική Ιστορία στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας.

Αναρτήθηκε από ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΦΟΡΟΥΜ

Ο καθηγητής κ. Θεόδωρος Πίτσιος καταρρίπτει το μύθο της ρίψης βρεφών στον Καιάδα

Συνέντευξη του καθηγητή Θεόδωρου Πίτσιου στον Μηνά Παπαγεωργίου. Ένα μικρό μέρος της συνέντευξης δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Forbidden History.
1) Aγαπητέ κ. Πίτσιο, θα ήθελα να σας ρωτήσω αρχικά ποια ερεθίσματα που σας οδήγησαν στο να ασχοληθείτε με το ζήτημα του Καιάδα;

Στις αρχές της δεκαετίας του 1980, μια αυτοψία στο γνωστό σπηλαιοβάραθρο της Τρύπης, με εντολή του τότε Προϊσταμένου της Εφορείας Παλαιοανθρωπολογίας και Σπηλαιολογίας του Υπουργείου Πολιτισμού κ. Πέτρου Θέμελη, και ένα... δημοσίευμα σε περιοδικό ευρείας κυκλοφορίας ανέσυραν από τα βάθη του χρόνου και την αχλή της Ιστορίας, ολοζώντανο το μύθο του αρχαίου Καιάδα προκαλώντας το ζωηρό ενδιαφέρον της επιστημονικής κοινότητας και του ευρύτερου κοινού.

Στην επιτόπια αυτοψία του σπηλαιοβαράθρου, το Μάρτιο 1983, συμμετείχαν ο Β. Καμπούρογλου, γεωλόγος της Εφορείας Σπηλαιολογίας-Παλαιοανθρωπολογίας του Υπουργείου Πολιτισμού, ο έμπειρος σπηλαιολόγος και αείμνηστος φίλος Ι. Ιωάννου και ο ομιλών, ως ανθρωπολόγος και Επιμελητής της Ιατρικής Σχολής Αθηνών. Ενώ οι πρώτες εντυπώσεις από την επίσκεψη στο χώρο του Καιάδα είχαν δημοσιοποιηθεί στο πρώτο τεύχος του περιοδικού «ΕΝΑ», του οποίου εκδότης υπήρξε ο εξαίρετος άνθρωπος και αδικοχαμένος πολιτικός, Π. Μπακογιάννης.

Τα τελευταία χρόνια οι έρευνες στο σπηλαιοβάραθρο του Καιάδα συνεχίστηκαν από το Ανθρωπολογικό Μουσείο του Πανεπιστημίου Αθηνών σε συνεργασία με την Εφορεία Παλαιοανθρωπολογίας & Σπηλαιολογίας, και την Ε΄ Εφορεία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων Σπάρτης. Τα πρακτικά επιστημονικού συμποσίου με αντικείμενο το σπηλαιοβάραθρο του Καιάδα που δημοσιεύτηκαν το 2008, αποτελούν καρπό όλων των ερευνητικών εργασιών που πραγματοποιήθηκαν μέχρι σήμερα για την επιτόπια μελέτη των συνθηκών του Σπηλαιοβαράθρου του Καιάδα, την εργαστηριακή εξέταση των ανθρωπολογικών ευρημάτων του, καθώς και τη διερεύνηση των ιστορικών δεδομένων του που συνδέονται άρρηκτα με το μύθο και την ιστορική πραγματικότητα της αρχαίας Σπάρτης.

Το Ανθρωπολογικό μουσείο της Ιατρικής Σχολής Αθηνών, από την ίδρυσή του το 1886 μέχρι σήμερα, έχει συμβάλει με όλες του τις δυνάμεις, στην ανάπτυξη του γνωστικού αντικειμένου της Φυσικής Ανθρωπολογίας, στην καλλιέργεια ανθρωπολογικής παιδείας και στην ευρύτερη διάδοση ανθρωπολογικών γνώσεων στη χώρα μας.

Η δυνατότητα της πολύπλευρης επιστημονικής διερεύνησης αρχαίων πληθυσμών του ελλαδικού χώρου οφείλεται στο μεγάλο ενδιαφέρον που παρουσιάζει η διεξοδική ιστορική, κοινωνική, δημογραφική και εξελικτική διερεύνηση αυτών των πληθυσμών για την κατανόηση των αέναων ιστορικών, κοινωνικών και εξελικτικών διεργασιών και των πολύπλοκων αλληλεπιδράσεών τους με τους ανθρώπινους πληθυσμούς. Πηγή προέλευσης του αρχαίου σκελετικού υλικού αποτελούν, κατά κανόνα, οι ανασκαφές αρχαίων νεκροταφείων, το ιστορικό, πολιτισμικό και κοινωνικό context των οποίων αποτελεί και το ουσιαστικό πλαίσιο αξιολόγησης των αποτελεσμάτων της ανθρωπολογικής μελέτης.

Σε κάθε περίπτωση τα ανθρώπινα σκελετικά ευρήματα που ανασκάπτονται από αρχαιολόγους και ανθρωπολόγους έχουν ανάγκη από ιδιαίτερη μεθοδολογική αντιμετώπιση και φροντίδα, κατά τη διαδικασία ανασκαφής και της προσεκτικής τους συγκέντρωσης, από την οποία εξαρτάται και η μεγιστοποίηση των δυνατοτήτων της εργαστηριακής ανθρωπολογικής εξέτασης.

Το ιστορικό πρόβλημα του αρχαίου Καιάδα, συνυφασμένο αδιάρρηκτα με το μύθο της αρχαίας Σπάρτης και το οικουμενικό παράδειγμα που άφησε η ιστορική της διαδρομή, ως πολύτιμη κληρονομιά στην ιστορία του ελληνικού και του παγκόσμιου πολιτισμού, είναι χωρίς αμφιβολία σύνθετο και πολυδιάστατο. Αγγίζοντας όχι μόνο ιστορικά γεγονότα της πολυσήμαντης ελληνικής αρχαιότητας, αλλά και ανθρώπινες ηθικές αξίες ή φιλοσοφικούς προβληματισμούς που συνδέονται με την ουσία της ανθρώπινης ύπαρξης και τη θεμελιώδη σχέση του ανθρώπου με τη ζωή και το θάνατο.

Συνεπώς είναι προφανής και δεδομένη η εξαιρετική δυσκολία αντικειμενικής και πολύ περισσότερο ικανοποιητικής, ως προς την πληρότητα της επιστημονικής ανάλυσης του συγκεκριμένου προβλήματος. Πολύ περισσότερο όταν ο ομιλών, καθώς συμβαίνει στην παρούσα περίσταση, διακατέχεται από έντονο υποκειμενισμό σε ό,τι αφορά τα ιστορικά δεδομένα και την ιδιαίτερη σχέση του προς την πάτρια γη.
Αναμφίβολα, το πιο εντυπωσιακό χαρακτηριστικό της ιστορικής σημασίας του αρχαίου Καιάδα συνιστούσε ο κατεξοχήν αμυντικός χαρακτήρας της τοπογραφικής του θέσης, στα αμετάθετα όρια της λακωνικής γης από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα. Καθώς και η συνυφασμένη με το χαρακτήρα αυτό, εννοιολογική σημειολογία του, ως φυσικού μνημείου υπομνηστικού της σκληρής τιμωρίας όσων απειλούσαν την ύπαρξη ή το πολίτευμα της αρχαίας Σπάρτης.

Ενώ τα πιο σημαντικά στοιχεία της «παιδευτικής» λειτουργίας του Καιάδα, ήταν η ανυπέρβλητη φυσική ομορφιά του τοπίου που τον περιβάλλει και ο πολυσήμαντος και ανεπίστρεπτος «δρόμος» της αργής και ανηφορικής πορείας από τη Σπάρτη προς τον τόπο της θανατικής εκτέλεσης. Ένας δρόμος επώδυνης ανάκλησης της μνήμης, λυτρωτικής αφαίρεσης και φιλοσοφικής ενατένισης των πεπραγμένων του σύντομου ανθρώπινου βίου.

Μια νοητική περιπλάνηση στο χώρο και το χρόνο, αποχαιρετιστήρια, ηρωική και πένθιμη. Όπως το κυνηγητό του άμοιρου Έκτορα από τον αδυσώπητο Αχιλλέα, γύρω από τα τείχη της Τροίας και κάτω από τα εναγώνια βλέμματα των οικείων του. Καταδικασμένου κι αφημένου αβοήθητου απ΄ τους θεούς και τους ανθρώπους.

Σε ό,τι αφορά τα ιδιαίτερα μορφολογικά στοιχεία της διαμόρφωσης του σπηλαιοβαράθρου του Καιάδα, που αξίζει να επισημανθούν είναι α) η σημερινή εντυπωσιακή του είσοδος, β) η εσοχή Α, διανοιγμένη δίκην καμινάδας στο κατακόρυφο δυτικό τοίχωμα του σπηλαιοβαράθρου, που φαίνεται πως επέτρεπε την αναρρίχηση των καταδικασμένων που ανέλπιστα διατηρούσαν τις αισθήσεις τους, μετά τη μοιραία πτώση τους στο σπηλαιοβάρθρο, γ) η επιβλητική κατακόρυφη διάνοιξη του «πηγαδιού» στο εσώτερο και πιο σκοτεινό σημείο του σπηλαίου, πλαισιωμένου από το μοιραίο αρμόνιο του θανάτου, δ) η σπηλαιώδης εσοχή Β στο βαθύτερο σημείο της κατακρήμνισης των μελλοθανάτων, ως χώρος καταφυγής των σοβαρά τραυματισμένων, και τέλος ε) η φυσική του καταβόθρα, στα έγκατα του σπηλαιοβαράθρου, ως υπόγεια διαφυγή καρστικών υδάτων, γεωλογικών επιχώσεων και ανθρώπινων οστών.

Καθοριστικός παράγοντας για τη μελέτη των σκελετικών ευρημάτων του Καιάδα ήταν η ανάπτυξη της Φυσικής Ανθρωπολογίας τις τελευταίες δεκαετίες στη χώρα μας, ως συνέπεια της γενικότερης ραγδαίας ανάπτυξης των θετικών επιστημών και της επεξεργασίας προηγμένων μεθόδων, οι οποίες επιτρέπουν την αξιοποίηση της ανθρώπινης βιολογίας ως ιστορικής πηγής και εφαρμοσμένης γνώσης σε μια σειρά επιστημονικών τομέων, όπως η Βιολογία, η Ιατρική, η Ιατροδικαστική και η Αρχαιολογία. Καθώς και της όλο και πιο επιτακτικής ανάγκης διεπιστημονικής συνεργασίας και συλλογικής αντιμετώπισης των σύγχρονων επιστημονικών αναζητήσεων και των διευρυμένων μεθοδολογικών απαιτήσεων της εποχής μας.
Επίσης, η ανάπτυξη της Φυσικής Ανθρωπολογίας ή της Ανθρώπινης Βιολογίας, αποτελεί συνέπεια της διαμόρφωσης συνεχώς νέων αναγκών και της προσπάθειας απάντησης νέων ερωτημάτων, η οποία έχει επακόλουθα οδηγήσει στην αναζήτηση σύνθετων ποσοτικών και ποιοτικών μεθόδων μελέτης και εξειδικευμένων τεχνικών ανάλυσης. Όπως, η ευρεία χρήση των ηλεκτρονικών υπολογιστών και της ηλεκτρονικής τομογραφίας έχει προσφέρει νέες δυνατότητες κατανόησης της ανατομικής και ιστολογικής δομής του ανθρώπινου σκελετού.

Ο ανθρώπινος σκελετός δεν εξυπηρετεί μόνο τη στήριξη των μαλακών μορίων του σώματός μας, όπως συνήθως πιστεύουμε, αλλά αποτελεί ένα σημαντικό βιολογικό σύστημα ζωντανών οργάνων που συμμετέχουν στις γενικότερες λειτουργικές διαδικασίες του ανθρώπινου οργανισμού. Έτσι αναπτύσσεται, ωριμάζει και γερνά μαζί με τον υπόλοιπο οργανισμό, δίνοντάς μας άμεσες ενδείξεις για τη βιολογική ηλικία και το φύλο του ατόμου, στο οποίο ανήκε.

Δέχεται επιδράσεις και διαμορφώνεται ανάλογα με τις λειτουργίες που καλείται να εκπληρώσει, και επομένως η μελέτη του μπορεί να δώσει πολύτιμες πληροφορίες για τον τρόπο ζωής ενός ατόμου, τις συνήθειες του και τη διατροφή του. Τέλος, η φυσική κατάσταση και η διαμόρφωση των οστών επηρεάζονται από παθογόνους παράγοντες και ασθένειες, καθώς και από μηχανικές κακώσεις και τραυματισμούς τους οποίους υφίσταται το άτομο στη διάρκεια της ζωής του, προσφέροντας μας –επιπλέον– σοβαρά στοιχεία για τη βιολογική του συγκρότηση, τις τραυματικές του εμπειρίες και το «ιστορικό» της ζωντανής του ύπαρξης. Σε αρκετές περιπτώσεις, ακόμη, και την αιτία που προκάλεσε το θάνατό του.

Στο παρελθόν, η μελέτη των σκελετικών καταλοίπων προηγουμένων περιόδων στηριζόταν σε επιλεκτικές διαδικασίες που περιόριζαν το υλικό ανάλυσης ουσιαστικά στη μορφολογία των καλύτερα διατηρημένων ή ακόμη περισσότερο των πιο "αντιπροσωπευτικών" κρανίων ενηλίκων ατόμων, αποκλείοντας το μετακρανιακό σκελετό και τα ευρήματα νεαρών ατόμων και παιδιών. Τις τελευταίες δεκαετίες το ενδιαφέρον έχει επικεντρωθεί στη δημογραφική ανάλυση και μελέτη των φυσιολογικών και των παθολογικών χαρακτήρων σκελετικών πληθυσμών. Δηλαδή, στην αξιοποίηση του συνόλου των διαθέσιμων κρανιακών και μετακρανιακών ευρημάτων όλων των ηλικιών, καθώς και στο διεξοδικό έλεγχο και τη βελτίωση της αποτελεσματικότητας και της ακρίβειας των μεθόδων παρατήρησης και των τεχνικών ανάλυσης.
Αυτή η επιστημονική ανάπτυξη της Σκελετικής Ανθρωπολογίας και γενικότερα της Φυσικής Ανθρωπολογίας, που συνδέεται με την ουσιαστική κατανόηση των βασικών αρχών της ανθρωπολογικής θεωρίας και την αξιοποίηση των σύγχρονων τεχνικών μεθόδων μακροσκοπικής, μικροσκοπικής και μοριακής ανάλυσης, οδήγησε στην αναγνώριση της ανθρωπολογικής έρευνας ως ιστορικής πηγής και αποτελεσματικής μεθόδου στη διεξοδική μελέτη της ανθρώπινης ιστορίας.

2) Έχει πιστοποιηθεί επιστημονικά πως όντως πρόκειται για τον Καιάδα που περιγράφεται στις αρχαίες αναφορές; Αν ναι, με ποιο τρόπο;

Σε ό,τι αφορά την πρώτη σημαντική παράμετρο αυτού του ιστορικού προβλήματος, που αφορά στην ταύτιση του αρχαίου Καιάδα με το γνωστό σπηλαιοβάραθρο της Τρύπης Λακωνίας, ιδιαίτερη σημασία έχει η μαρτυρία του Καθηγητή της Κλασικής Αρχαιολογίας κ. Πέτρου Θέμελη, το Μάιο του 1985, στο περιοδικό «Αρχαιολογία». Συγκεκριμένα, σε άρθρο του σχετικό με το σπηλαιοβάραθρο της Τρύπης και τα αποτελέσματα επιτόπιας αναγνωριστικής αποστολής, την οποία διοργάνωσε ως Προϊστάμενος της Εφορείας Παλαιοανθρωπολογίας και Σπηλαιολογίας του Υπουργείου Πολιτισμού, είχε επισημάνει:
“Από τις επιτόπιες εκθέσεις βγαίνει το συμπέρασμα ότι έχουμε να κάνουμε με βάραθρο στην περιοχή της αρχαίας Σπάρτης, γεμάτο ανθρώπινο σκελετικό υλικό, γεγονός που συμφωνεί απόλυτα με τις αρχαίες μαρτυρίες και τη λαϊκή παράδοση για τη μορφή και τον προορισμό του Καιάδα. Όλα τα στοιχεία, γεωλογικά και ανθρωπολογικά, πείθουν ότι το βάραθρο της Τρύπης είναι ο Καιάδας της αρχαιότητας, που χρησιμοποιήθηκε από τους Σπαρτιάτες κυρίως κατά τη διάρκεια των μεσσηνιακών πολέμων (8ος-5ος π.Χ. αι.), για τον “καταποντισμό” των μισητών εχθρών τους ή και άλλων κοινών καταδίκων. Λείπουν προς το παρόν αρχαιολογικά τεκμήρια για την ακριβή χρονολόγηση του πλούσιου και εντυπωσιακού στρώματος οστεολογικού υλικού.”

Επί πλέον, επισημαίνεται η παλαιότερη αναφορά σε σχόλιο της αγγλικής μετάφρασης του ταξιδιωτικού χρονικού του Παυσανία στη Μεγάλη Βρετανία, από τις εκδόσεις Penguin το έτος 1971. Σε αυτό αναφερόταν η άποψη, πως ο αρχαίος Καιάδας συνδεόταν με τη θανάτωση ατόμων που είχαν διαπράξει σοβαρά εγκλήματα και ήταν αρκετά βαθύς έτσι ώστε ένα νεκρό σώμα μπορούσε να παραμείνει στο εσωτερικό του και να αποσυντεθεί αδιατάρακτο. Καθώς και το ενδεχόμενο της ταύτισης του αρχαίου Καιάδα με το προφανώς γνωστό στους άγγλους ιστορικούς σπήλαιο της Τρύπης.

Ακόμη, παρατίθεται η παλαιότερη αναφορά του γερμανικού ταξιδιωτικού οδηγού της Λειψίας, του έτους 1908. Σύμφωνα με αυτή, χρειαζόταν πεζοπορία μιάμισης ώρας για να φτάσει κάποιος από το Μυστρά στο κατάφυτο χωριό της Τρύπης. Κοντά στο οποίο βρισκόταν μεγάλο σπήλαιο που ταυτιζόταν με τον αρχαίο Καιάδα και στο εσωτερικό του οποίου οι Σπαρτιάτες έριχναν τους καταδικασμένους σε θάνατο εγκληματίες.
Τέλος, ιδιαίτερη αξία έχει ο εντοπισμός από τον Π. Θέμελη μιας σημαντικής ιστορικής μαρτυρίας που οφείλεται στον Γάλλο O. Rayet, ο οποίος είχε επισκεφθεί το σπηλαιοβάραθρο της Τρύπης το έτος 1879 και δημοσίευσε τις παρατηρήσεις του το 1882, σε σύγγραμμα του συμπατριώτή του A. Couat . Σύμφωνα με τη λεπτομερή περιγραφή του Rayet, το βάραθρο της Τρύπης αποτελούσε μια τεράστια ρωγμή, κατακόρυφα διανοιγμένη στο ασβεστολιθικό πέτρωμα του λόφου του Καιάδα. Το άνοιγμα της εισόδου του, την εποχή εκείνη, βρισκόταν περίπου 15 μέτρα ψηλότερα από τη βάση του λόφου και ήταν κλεισμένο από μεγάλους βράχους που εμπόδιζαν το φυσικό φως να μπαίνει στο εσωτερικό του. Το βαθύτερο σημείο στο εσωτερικό του σπηλαιοβαράθρου βρισκόταν περίπου 40 μέτρα χαμηλότερα από την κορυφή του λόφου, όπου πρέπει να βρισκόταν και η αρχική είσοδος του σπηλαίου.

Στο δάπεδο του σπηλαιοβαράθρου είχε διαπιστωθεί μεγάλη μάζα ανθρώπινων οστών, ανακατεμένων με χώμα και κομμάτια βράχων πεσμένα από ψηλότερα. Πόσοι σκελετοί υπήρχαν εκεί μέσα ήταν αδύνατο να εκτιμήσει κανείς. Υπήρχαν πάντως πάρα πολλοί, γιατί οι τρύπες που είχαν ανοίξει οι κάτοικοι της Τρύπης έδειχναν ότι το στρώμα των οστών είχε μεγάλο πάχος. Όλα τα κρανία που μπόρεσαν να συγκεντρωθούν ανήκαν, κατά τον O. Rayet, σε δυνατούς άνδρες που βρίσκονταν στην ακμή της ηλικίας τους. Ακόμη διαπιστώθηκε η παρουσία ανθρώπινων οστών σε όλες τις προεξοχές των τοιχωμάτων του σπηλαίου, από πάνω έως κάτω. Ήταν προφανές πως οι άνδρες στους οποίους ανήκαν αυτά τα οστά, είχαν ριχτεί στο εσωτερικό του σπηλαιοβαράθρου από το άνω, αρχικό άνοιγμά του. Με συνέπεια κάποιοι από αυτούς να αγκιστρώθηκαν σε προεξοχές βράχων και να έμειναν εκεί, ενώ κάποιοι άλλοι έπεσαν, ενδεχομένως τραυματισμένοι κι ανήμποροι, στο βαθύτερο σημείο του.

Η προφανής σύμπτωση των διεξοδικών παρατηρήσεων του O. Rayet και των προκαταρκτικών πορισμάτων της ελληνικής αποστολής του 1983, αποτέλεσε καθοριστική παράμετρο ταύτισης του σπηλαιοβάραθρου της Τρύπης με τον αρχαίο Καιάδα .

3) Ποιο το ιστορικό των ερευνών στο συγκεκριμένο βάραθρο πάνω από το χωριό Τρύπη;

Στις αρχές της δεκαετίας του 1980, μια αυτοψία στο γνωστό σπηλαιοβάραθρο της Τρύπης, με εντολή του τότε Προϊσταμένου της Εφορείας Παλαιοανθρωπολογίας και Σπηλαιολογίας του Υπουργείου Πολιτισμού κ. Πέτρου Θέμελη, και ένα δημοσίευμα σε περιοδικό ευρείας κυκλοφορίας ανέσυραν από τα βάθη του χρόνου και την αχλή της Ιστορίας, ολοζώντανο το μύθο του αρχαίου Καιάδα προκαλώντας το ζωηρό ενδιαφέρον της επιστημονικής κοινότητας και του ευρύτερου κοινού.

Στην επιτόπια αυτοψία του σπηλαιοβαράθρου, το Μάρτιο 1983, συμμετείχαν ο Β. Καμπούρογλου, γεωλόγος της Εφορείας Σπηλαιολογίας-Παλαιοανθρωπολογίας του Υπουργείου Πολιτισμού, ο έμπειρος σπηλαιολόγος και αείμνηστος φίλος Ι. Ιωάννου και ο Θ. ομιλών, ως ανθρωπολόγος και Επιμελητής της Ιατρικής Σχολής Αθηνών. Ενώ οι πρώτες εντυπώσεις από την επίσκεψη στο χώρο του Καιάδα είχαν δημοσιοποιηθεί στο πρώτο τεύχος του περιοδικού «ΕΝΑ», του οποίου εκδότης υπήρξε ο εξαίρετος άνθρωπος και αδικοχαμένος πολιτικός, Π. Μπακογιάννης.

Τα τελευταία χρόνια οι έρευνες στο σπηλαιοβάραθρο του Καιάδα συνεχίστηκαν από το Ανθρωπολογικό Μουσείο του Πανεπιστημίου Αθηνών σε συνεργασία με την Εφορεία Παλαιοανθρωπολογίας & Σπηλαιολογίας, και την Ε΄ Εφορεία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων Σπάρτης. Το ανά χείρας πόνημα αποτελεί καρπό όλων των ερευνητικών εργασιών που πραγματοποιήθηκαν μέχρι σήμερα για την επιτόπια μελέτη των συνθηκών του Σπηλαιοβαράθρου του Καιάδα, την εργαστηριακή εξέταση των ανθρωπολογικών ευρημάτων του, καθώς και τη διερεύνηση των ιστορικών δεδομένων του που συνδέονται άρρηκτα με το μύθο και την ιστορική πραγματικότητα της αρχαίας Σπάρτης. Επίσης, η παρούσα εργασία αποτελεί απόσταγμα των συναφών εργασιών που παρουσιάστηκαν από το συγγραφέα και τους συνεργάτες του σε επιστημονικές διοργανώσεις και επιστημονικά περιοδικά της χώρας μας και του εξωτερικού.

Σε όλη αυτή την ερευνητική προσπάθεια, το επίκεντρο του ενδιαφέροντος αποτελούσε η επίγνωση των δυσχερειών που συνεπάγεται η αντικειμενική ιστορική ανάλυση και πολύ περισσότερο η ουσιαστική προσέγγιση θεμάτων ιδιαίτερα φορτισμένων συναισθηματικά και ιδεολογικά, όπως ο Καιάδας, όχι μόνο στην αρχαιότητα αλλά και στη σημερινή ιστορική συνείδηση ή ακόμη και την πρακτική αντιμετώπιση της ρέουσας πραγματικότητας.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα αυτής της διαχρονικής επικαιροποίησης του ιστορικού μύθου συνιστά η συγκλονιστική αναφορά της συνταξιούχου δασκάλας της Τρύπης, σχετικά με την οδυνηρή αντιπαράθεση της νιότης της, ανάμεσα στην καθιερωμένη ερμηνευτική προσέγγιση του Καιάδα και την αγάπη της για τους μικρούς μαθητές της:
«Κάποτε βρέθηκα και στον γνωστό μας Καιάδα. Την κατεύθυνσή του έδειχνε, επί του Εθνικού Δρόμου Σπάρτης–Καλαμάτας, μια πινακίδα που έγραφε: «ΠΡΟΣ ΚΑΙΑΔΑ, ΕΝΘΑ ΛΥΚΟΥΡΓΟΣ, Ο ΝΟΜΟΘΕΤΗΣ ΤΗΣ ΣΠΑΡΤΗΣ, ΕΡΡΙΠΤΕ ΑΝΑΠΗΡΑ ΚΑΙ ΔΥΣΜΟΡΦΑ ΠΑΙΔΙΑ, ΧΑΡΙΝ ΕΥΓΟΝΙΑΣ». Αυτή η εντύπωση επικρατούσε, αυτά είχαμε μάθει όλοι στο σχολείο μας από τα μαθητικά μας χρόνια. Αυτό έφερνε σε δύσκολη θέση και εμάς τους δασκάλους, όταν διδάσκαμε την ιστορία της Σπάρτης και την εκπαίδευση των νέων της. Ανέβηκα τα εκατόν είκοσι σκαλοπάτια και βρέθηκα μπροστά στο σκοτεινό βάραθρο. Πλησίασα και ένα ρίγος διαπέρασε το κορμί μου. Μέσα από την μεγάλη ρωγμή, έβγαινε κρύος αέρας. Αυτό το άγριο βάραθρο, άνδρωσε την κοινωνία της Σπάρτης, την έκανε δυνατή, ανίκητη, τρομερή στους εχθρούς της;;»

Ελπίζουμε πως οι ερευνητικές προσπάθειες που έχουν καταβληθεί μέχρι σήμερα και πολύ περισσότερο η αναγκαία συνέχιση και διεύρυνσή τους, θα συμβάλουν στην οριστική διευθέτηση των αντιφάσεων που περιβάλλουν το μύθο του αρχαίου Καιάδα και στην ανάδειξη της ιστορικής του σημασίας.

Θερμές ευχαριστίες οφείλονται προς τον Νομάρχη Λακωνίας κ. Κ. Φούρκα, το Δήμαρχο Σπάρτης κ. Σ. Αντωνάκο, τον Πρόεδρο του Πνευματικού Κέντρου Σπάρτης κ. Γ. Παλούμπα, τους Δημάρχους Μυστρά κ.κ. Οδ. Κατσουγκράκη, Δ. Αποστολάκο και τον αείμνηστο N. Βαχαβιώλο, για την αμέριστη και πολύπλευρη συμπαράστασή τους σε αυτή την επιστημονική προσπάθεια. Ιδιαίτερα εκφράζεται η ευγνωμοσύνη μας προς τον Μητροπολίτη Μονεμβασίας και Σπάρτης κ.κ. Ευστάθιο για την κοινοποίηση και υποστήριξη της έρευνας του Καιάδα, μέσω του ραδιοφωνικού σταθμού της Μητρόπολης Σπάρτης, στους βουλευτές της Λακωνίας, κ.κ. Ι. Βαρβιτσιώτη, Π. Σκανδαλάκη, Θ. Δαβάκη και Λ. Γρηγοράκο, καθώς και στους ντόπιους ερευνητές και τους πολίτες της Σπάρτης και του Μυστρά.

Επίσης, θερμές ευχαριστίες οφείλονται στον Πρόεδρο του Συνδέσμου των εν Αττική Λακεδαιμονίων και εξαίρετο συνεργάτη, κ. Κ. Μπεκιάρη, στον ακάματο Πρόεδρο του Πολιτιστικού Συλλόγου Τρύπης κ. Κ. Καραγιαννάκο, στον αείμνηστο και προσφιλή συμπατριώτη από τις Καρυές Λακωνίας κ. Β. Πρεκεζέ, καθώς και στην αγαπητή σύζυγό του και επάξιο συνεχιστή του έργου του Κα Α. Πρεκεζέ, Πρόεδρο του Πολιτιστικού Συλλόγου Καρυών.

Εν κατακλείδι, οφείλω να επαναλάβω πως η τιμή για τη μεθόδευση και τη συνεπή προώθηση της συστηματικής διερεύνησης και μελέτης του αρχαίου Καιάδα, ανήκουν στον διακεκριμένο καθηγητή της Κλασικής Αρχαιολογίας και αγαπητό συνεργάτη, κ. Π. Θέμελη. Παρεμπιπτόντως, στον ίδιο ανήκει και η διορατική πρωτοβουλία υποστήριξης των παλαιοανθρωπολογικών ερευνών στο Απήδημα Λακωνίας, τη δεκαετία του 1980, που έφεραν στο φως ανθρώπινες απολιθωμένες μορφές, σημαντικές για την εξέλιξη του ανθρώπου στο γεωγραφικό χώρο της Ευρώπης.

4) Ποια στοιχεία έφερε η έρευνα στο φως; Ανατρέπουν απόψεις που είχαν ως τώρα ριζωθεί βαθιά στις συνειδήσεις μας;

Σύμφωνα με την παράδοση, οι Λακεδαιμόνιοι έριχναν στον Καιάδα τους καταδικασμένους σε θάνατο κακούργους, τους αιχμαλώτους πολέμου και τα ασθενικά βρέφη. Η μέχρι σήμερα ερευνητική προσπάθεια στο γνωστό ως Καιάδας, σπηλαιοβάραθρο της Τρύπης δεν μπόρεσε να τεκμηριώσει την παρουσία οστών βρεφών ή μικρών παιδιών, ενώ έχει εντοπίσει στο εσωτερικό του μεγάλο αριθμό σκελετικών ευρημάτων, τα οποία ανήκουν κατά κύριο λόγο σε άνδρες βιολογικής ηλικίας 18-35 ετών.
Έτσι, σύμφωνα με τον καθηγητή Αρχαιολογίας κ. Π. Θέμελη, το σπηλαιοβάραθρο της Τρύπης πρέπει να χρησιμοποιήθηκε από τους Σπαρτιάτες, κυρίως, στη διάρκεια των μεσσηνιακών πολέμων (8ος-5ος αι. π.Χ.) για τον "καταποντισμό" των εχθρών τους ή και κοινών καταδίκων.

5) Πόσα διαφορετικών ειδών επιστημονικά κλιμάκια συμμετείχαν στις έρευνες; Γιατί κάτι τέτοιο ήταν αναγκαίο;

Η ανάπτυξη της Φυσικής Ανθρωπολογίας αποτελεί συνέπεια της ραγδαίας ανάπτυξης των θετικών επιστημών και της επεξεργασίας προηγμένων μεθόδων, οι οποίες επιτρέπουν την αξιοποίηση της ανθρώπινης βιολογίας ως ιστορικής πηγής και εφαρμοσμένης γνώσης σε μια σειρά επιστημονικών τομέων, όπως η Βιολογία, η Ιατρική, η Ιατροδικαστική και η Αρχαιολογία. Καθώς και της όλο και πιο επιτακτικής ανάγκης διεπιστημονικής συνεργασίας και συλλογικής αντιμετώπισης των σύγχρονων επιστημονικών αναζητήσεων και των διευρυμένων μεθοδολογικών απαιτήσεων της εποχής μας.

Το γνωστικό αντικείμενο της Φυσικής Ανθρωπολογίας μελετά τις βιολογικές διεργασίες διαφοροποίησης και ανέλιξης των ανθρώπινων πληθυσμών μέσα στο χρόνο και το χώρο, καλύπτοντας συνολικά τα τελευταία 2,5 εκατομμύρια χρόνια. Αυτό το ενιαίο χρονικά και χωροταξικά γνωστικό αντικείμενο διακρίνεται σε τρία επί μέρους γνωστικά ή ερευνητικά πεδία, σύμφωνα με το ιδιαίτερο περιεχόμενό του και την εν μέρει εξειδικευμένη μεθοδολογική του ανάλυση:
α)Την Παλαιοανθρωπολογία που μελετά τη βιολογική εξέλιξη του ανθρώπου, χάρη στα κατάλοιπα ανθρώπινων απολιθωμάτων που σώζονται στα νεώτερα γεωλογικά στρώματα του πλανήτη μας.
β)Την Πληθυσμιακή Ανθρωπολογία, που βρίσκεται στον αντίποδα της Παλαιοανθρωπολογίας εξετάζοντας τη γεωγραφική ποικιλότητα των ζωντανών πληθυσμών και τις προσαρμοστικές τους βιολογικές διεργασίες, στις διαφορετικές οικολογικές συνθήκες της γης, και
γ)Την Προϊστορική & Ιστορική Ανθρωπολογία που παρεμβάλλεται χρονικά ανάμεσα στις δύο προηγούμενες και μελετά τη βιολογική ποικιλότητα και την ιστορική εξέλιξη ανθρώπινων σκελετικών πληθυσμών, που ανήκουν σε κατεξοχήν σημαντικές προϊστορικές και ιστορικές περιόδους του ανθρώπου.

Ο ανθρώπινος σκελετός δεν εξυπηρετεί μόνο τη στήριξη των μαλακών μορίων του σώματός μας, όπως συνήθως πιστεύουμε, αλλά αποτελεί ένα σημαντικό βιολογικό σύστημα ζωντανών οργάνων που συμμετέχουν στις γενικότερες λειτουργικές διαδικασίες του ανθρώπινου οργανισμού. Έτσι αναπτύσσεται, ωριμάζει και γερνά μαζί με τον υπόλοιπο οργανισμό, δίνοντάς μας άμεσες ενδείξεις για τη βιολογική ηλικία και το φύλο του ατόμου, στο οποίο ανήκε.

Δέχεται επιδράσεις και διαμορφώνεται ανάλογα με τις λειτουργίες που καλείται να εκπληρώσει, και επομένως η μελέτη του μπορεί να δώσει πολύτιμες πληροφορίες για τον τρόπο ζωής ενός ατόμου, τις συνήθειες του και τη διατροφή του. Τέλος, η φυσική κατάσταση και η διαμόρφωση των οστών επηρεάζονται από παθογόνους παράγοντες και ασθένειες, καθώς και από μηχανικές κακώσεις και τραυματισμούς τους οποίους υφίσταται το άτομο στη διάρκεια της ζωής του, προσφέροντας μας –επιπλέον– σοβαρά στοιχεία για τη βιολογική του συγκρότηση, τις τραυματικές του εμπειρίες και το «ιστορικό» της ζωντανής του ύπαρξης. Σε αρκετές περιπτώσεις, ακόμη, και την αιτία που προκάλεσε το θάνατό του.

Στο παρελθόν, η μελέτη των σκελετικών καταλοίπων προηγουμένων περιόδων στηριζόταν σε επιλεκτικές διαδικασίες που περιόριζαν το υλικό ανάλυσης ουσιαστικά στη μορφολογία των καλύτερα διατηρημένων ή ακόμη περισσότερο των πιο "αντιπροσωπευτικών" κρανίων ενηλίκων ατόμων, αποκλείοντας το μετακρανιακό σκελετό και τα ευρήματα νεαρών ατόμων και παιδιών. Τις τελευταίες δεκαετίες το ενδιαφέρον έχει επικεντρωθεί στη δημογραφική ανάλυση και μελέτη των φυσιολογικών και των παθολογικών χαρακτήρων σκελετικών πληθυσμών. Δηλαδή, στην αξιοποίηση του συνόλου των διαθέσιμων κρανιακών και μετακρανιακών ευρημάτων όλων των ηλικιών, καθώς και στο διεξοδικό έλεγχο και τη βελτίωση της αποτελεσματικότητας και της ακρίβειας των μεθόδων παρατήρησης και των τεχνικών ανάλυσης.
Αυτή η επιστημονική ανάπτυξη της Σκελετικής Ανθρωπολογίας και γενικότερα της Φυσικής Ανθρωπολογίας, που συνδέεται με την ουσιαστική κατανόηση των βασικών αρχών της ανθρωπολογικής θεωρίας και την αξιοποίηση των σύγχρονων τεχνικών μεθόδων μακροσκοπικής, μικροσκοπικής και μοριακής ανάλυσης, οδήγησε στην αναγνώριση της ανθρωπολογικής έρευνας ως ιστορικής πηγής και αποτελεσματικής μεθόδου στη διεξοδική μελέτη της ανθρώπινης ιστορίας.

Εκτός από τη συμμετοχή εξαρχής στην ερευνητική ομάδα του Καιάδα, Παλαιοανθρωπολόγων, παλαιοπαθολόγων και αρχαιολόγων, σημαντικός υπήρξε και ο ρόλος ραδιοχρονολόγων του ΕΚΕΦΕ Δημόκριτος για τη χρονολόγηση των ανθρώπινων σκελετικών ευρημάτων. Συγκεκριμένα, η παρουσία του ραδιενεργού 14C στα οστά του ανθρώπινου σκελετού, καθώς και η γνώση του χρόνου υποδιπλασιασμού του, επιτρέπουν με εξαιρετική ακρίβεια τον προσδιορισμό της απόλυτης χρονολόγησης ενός σκελετού προϊστορικής ή ιστορικής περιόδου. Στην περίπτωση των ευρημάτων του Καιάδα, έγινε δυνατή η χρονολόγηση δύο οστικών δειγμάτων που προέρχονταν από την εσοχή Β (DEM-1483) και το χώρο της καταβόθρας (DEM-1484), στο Εργαστήριο Αρχαιομετρίας του ερευνητικού κέντρου «Δημόκριτος».
Τα αποτελέσματα της ραδιοχρονολόγησης έδειξαν ότι και τα δύο δείγματα εμπίπτουν στην περίοδο 750-540 π.Χ., επιβεβαιώνοντας την ταύτιση των επιφανειακών σκελετικών ευρημάτων του Καιάδα με σημαντικά γεγονότα της αρχαίας Σπάρτης και ιδιαίτερα με τους Μεσσηνιακούς πολέμους .

6) Ποια η αντίδραση της διεθνούς και εγχώριας ακαδημαϊκής κοινότητας μετά την ανακοίνωση των πορισμάτων σας;

Την ενημέρωση της επιστημονικής κοινότητας σχετικά με τις πρώτες επιτόπιες παρατηρήσεις, στις αρχές της δεκαετίας του 1980 και τη συνακόλουθη περισυλλογή των ιστορικών δεδομένων για τον αρχαίο Καιάδα, ανέλαβε ο Π. Θέμελης με δημοσιεύσεις του στα περιοδικά «Αρχαιολογία» (1985, τ. 15, σ. 55-60) και «Αρχαιολογικά Ανάλεκτα Αθηνών» (1984, ΧΩ, 2, σ. 187-194). Ο ίδιος υποστήριξε την ταύτιση του σπηλαιοβάραθρου της Τρύπης με τον αρχαίο Καιάδα, βάσει των περιγραφών του αρχαίου περιηγητή Παυσανία, του Πλούταρχου κ.α., καθώς και του σύγχρονου γάλλου περιηγητή O. Rayet, ο οποίος το επισκέφτηκε το 1879.

Την ταύτιση του Rayet είχαν αποδεχτεί οι H. Hitzig και H. Bluemner (Pausaniae Graeciae Descriptio, Leipzig 1901, 141-2) και την υιοθέτησε ο γνωστός αμερικανός ιστορικός Κendrick Pritchett το 1985 (Studies in Ancient Greek Topography, Berkeley 1985, 58-60), χωρίς μάλιστα να γνωρίζει την ελληνική έρευνα του 1983. Ενώ, σύμφωνα με τον Π. Θέμελη, από το 1983 και μετά, όλες οι προηγούμενες απόπειρες εντοπισμού του Καιάδα στο Μυστρά ή το Παρόρι μπήκαν στο περιθώριο (Boblaye, Recherches 84. Curtis II 205, 252. Vischer 387. Frazer III 362, 416/7. RE X (1919) 1496 s.v. (v. Geissau).

Οι ερευνητικές προσπάθειες που ακολούθησαν στο σπηλαιοβάραθρο του Καιάδα, τα τελευταία χρόνια, χάρη στο σταθερό ενδιαφέρον για την ιστορική σημασία του χώρου, παρουσιάσθηκαν από τον υπογράφοντα σε μια σειρά διαλέξεων που φιλοξενήθηκαν από πολιτιστικούς, επιστημονικούς και πανεπιστημιακούς φορείς, στην Αθήνα και τη Λακωνία. Για την πληρέστερη ενημέρωση της ακαδημαϊκής κοινότητας, τα πορίσματα των σχετικών ερευνών παρουσιάστηκαν καταρχήν σε δύο Διεθνή Συνέδρια της Ελληνικής Ανθρωπολογικής Εταιρείας που πραγματοποιήθηκαν στην Αθήνα (20-22.11. 2003 και 5-10.6.2006). Ενώ, το 2004, η έρευνα του Καιάδα παρουσιάστηκε στο Β’ Τοπικό Συνέδριο της Εταιρείας Λακωνικών Σπουδών που πραγματοποιήθηκε στο Ξηροκάμπι Λακωνίας τον Οκτώβριο 2004.

Το Μάιο 2005 διοργανώθηκε από το Ανθρωπολογικό Μουσείο του Πανεπιστημίου Αθηνών, σε συνεργασία με το Σύνδεσμο των εν Αττική Λακεδαιμονίων, Επιστημονικό Συμπόσιο με αποκλειστικό θέμα το ερευνητικό και εκπαιδευτικό πρόγραμμα του Καιάδα. Στις εργασίες του τριήμερου συμποσίου που πραγματοποιήθηκαν στο Πνευματικό Κέντρο του Δήμου Σπάρτης και στην Αίθουσα του Πολιτιστικού Συλλόγου Τρύπης (20-22.5.2005), συμμετείχε πλειάδα διακεκριμένων ελλήνων και αλλοδαπών ερευνητών, διαφορετικών ειδικοτήτων. Ενώ, νεότερα στοιχεία της συνεχιζόμενης έρευνας παρουσιάσθηκαν σε Ημερίδα Προϊστορικής και Ιστορικής Ανθρωπολογίας που διοργανώθηκε το Νοέμβριο 2005 από την Ελληνική Ανθρωπολογική Εταιρεία, στα Προπύλαια του Πανεπιστημίου Αθηνών.

Την ίδια χρονιά δημοσιεύτηκε στο τεύχος Δεκεμβρίου 2005 του γερμανικού ανθρωπολογικού περιοδικού «Anthropologischer Anzeiger» μια εκτενής αναφορά, σχετική με τις εργασίες του Συμποσίου της Σπάρτης, από τον καθηγητή της Ανθρωπολογίας κ. Winfried Henke, ο οποίος είχε συμμετάσχει προσωπικά στη διοργάνωσή του. Ενώ στο τεύχος Μαρτίου 2006 του ίδιου γερμανικού περιοδικού δημοσιεύτηκε ανάλογη αναφορά του υπογράφοντα και του Αθ. Κωνσταντίνου, σχετικά με τις εργασίες της Ημερίδας Προϊστορικής και Ιστορικής Ανθρωπολογίας του Νοεμβρίου 2005, που περιελάμβανε και ομιλία για την έρευνα του Καιάδα.

Το Μάιο 2006 παρουσιάσθηκε επιστημονική ανακοίνωση, σχετική με τα ευρήματα του Καιάδα, σε Διεθνές Συνέδριο Αρχαιομετρίας, που διεξήχθη στο Quebec του Καναδά. Επίσης, ανάλογη επιστημονική ανακοίνωση στάλθηκε στο 15ο Διεθνές Συνέδριο της Ευρωπαϊκής Ανθρωπολογικής Εταιρείας, που πραγματοποιήθηκε το Σεπτέμβριο 2006, στη Βουδαπέστη.

Το Δεκέμβριο 2007 παρουσιάστηκε συνοπτικά το μέχρι τότε επιστημονικό έργο για τη μελέτη του σπηλαιοβαράθρου της Τρύπης, σε συνέδριο που διοργανώθηκε από το Υπουργείο Πολιτισμού, με αντικείμενο το αρχαιολογικό έργο των συνεργαζόμενων με το ΥΠΠΟ πανεπιστημιακών φορέων της χώρας μας. Το ενδιαφέρον της διοργάνωσης βρισκόταν στο ότι, συμμετείχαν σε αυτήν ερευνητές από όλα τα ανώτατα ιδρύματα της χώρας μας, με αναμενόμενο υψηλό επιστημονικό επίπεδο και εξειδίκευση σε θέματα της ελληνικής ιστοριογραφίας. Γεγονός που βοήθησε στην καλύτερη δυνατή κοινοποίηση του ιστορικού προβλήματος του αρχαίου Καιάδα και στην ευρύτερη δημοσιοποίηση των πορισμάτων της σχετικής έρευνας, από ευαισθητοποιημένους στο συγκεκριμένο θέμα έλληνες και ξένους δημοσιογράφους.
Τέλος, τον Απρίλιο 2008, παρουσιάστηκαν σε ειδική εκδήλωση στο αμφιθέατρο Ι. Δρακόπουλου του Πανεπιστημίου Αθηνών, τα βασικά πορίσματα του ερευνητικού και εκπαιδευτικού προγράμματος στο σπηλαιοβάραθρο του αρχαίου Καιάδα, καθώς και τα πρακτικά του αφιερωμένου στον Καιάδα Επιστημονικού Συμποσίου, οι εργασίες του οποίου είχαν πραγματοποιηθεί το Μάιο 2005, στη Σπάρτη και την Τρύπη.

7) Πως διαμορφώθηκαν ιστορικά οι μύθοι για τη ρίψη βρεφών στον Καιάδα και ποιοι είναι υπαίτιοι για την καθιέρωση και εδραίωσή τους;

Εν αρχή ην ο Πλάτων, ο οποίος στην «Πολιτεία» του πρότεινε τη θανάτωση των ασθενικών βρεφών σε βάραθρο της κλασικής Αθήνας, αλλά ανεξήγητα το εφιαλτικό όνειρο του Πλάτωνα χρεώθηκε η Σπάρτη. Στην αρχαιότητα οι αναφορές για τη θανάτωση βρεφών στον Καιάδα είναι εξαιρετικά περιορισμένες και χαρακτηρίζονται από ασάφεια και απροσδιοριστία, ενώ στη σύγχρονη εποχή αποκτούν μεγαλύτερη αποδοχή και διάδοση και μάλιστα σε συγγράμματα της στοιχειώδους εκπαίδευσης, παρά την παντελή έλλειψη τεκμηρίωσης και υποστήριξης της αινιγματικής μυθοπλασίας. Αντίθετα, στη διεθνή ιστοριογραφία οι σχετικές αναφορές αμφισβητούνται ή αγνοούνται παντελώς.

8) Πόσο δύσκολο είναι να ανατραπεί η παραπάνω άποψη (σ.σ της ρίψης βρεφών στο βάραθρο από τους Σπαρτιάτες) στις συνειδήσεις του κόσμου παγκοσμίως; Τι κινήσεις πιστεύετε πως απαιτούνται;

Σε κάθε περίπτωση δεν διαπιστώθηκε η παρουσία σκελετικών ευρημάτων νεογέννητων ατόμων ή βρεφών, τα οποία αποτελούν το πιο αμφιλεγόμενο και αμφισβητούμενο στοιχείο της σχετικής ιστοριογραφίας που συνδέεται με το σπηλαιοβάραθρο του Καιάδα και την αρχαία Σπάρτη. Επίσης, δεν μπόρεσε να διαπιστωθεί μέχρι σήμερα, η παρουσία σκελετικών ευρημάτων μικρών παιδιών, βιολογικής ηλικίας 1-4 ετών ή μεγαλύτερων παιδιών ηλικίας 5-10 ετών, στο χώρο του σπηλαιοβαράθρου.

Όπως έχει, ήδη, αναφερθεί, τα περισσότερα από τα ανθρώπινα σκελετικά ευρήματα, που βρέθηκαν στο χώρο του σπηλαιοβαράθρου, ανήκουν σε άνδρες βιολογικής ηλικίας, μεταξύ 18 και 35 ετών. Μόνο δύο κρανία ενηλίκων ανδρών εμφανίζουν ενδείξεις πιθανής βιολογικής ηλικίας μεγαλύτερης των πενήντα ετών, ενώ βρέθηκαν λίγα σκελετικά ευρήματα δύο εφήβων, πιθανής ηλικίας 14-17 ετών, καθώς και τμήματα μετωπιαίου οστού και άνω γνάθου που πρέπει να ανήκουν σε ένα ακόμη νεαρό άτομο ηλικίας, περίπου, δώδεκα ετών. Αλλά και αυτή ακόμη η περίπτωση του νεαρότερου ατόμου δεν θα μπορούσε να θεωρηθεί τεκμήριο θανάτωσης βρεφών στον Καιάδα. Αντίθετα είναι γνωστή, ακόμη και από τη σύγχρονη ιστορική περίοδο, η συχνή εμπλοκή μεγαλύτερων παιδιών και εφήβων σε βίαιες αντιπαραθέσεις και πολεμικές συρράξεις.

Συνεπώς, η ούτως ή άλλως αμφισβητήσιμη αναφορά στη σκόπιμη θανάτωση βρεφών στον Καιάδα, για λόγους ευγονικής, φαίνεται να κλονίζεται σοβαρά. Δεδομένου ότι, παραμένει εν πολλοίς άγνωστο, μέχρι σήμερα, το γενετικό υπόβαθρο των περισσότερων ασθενειών ή σωματικών δυσπλασιών του ανθρώπου, η εφαρμογή ευγονικών μέτρων ακόμη και στη νεώτερη ιστορική περίοδο από το ναζιστικό καθεστώς, αναγνωρίσθηκε ως περιττή και αναίτια βαρβαρότητα κατά της ανθρωπότητας. Πολύ περισσότερο θα συνιστούσε ανυπόστατη και παράλογη πρακτική, πριν από 2,5 χιλιάδες χρόνια, η υποθετική αξιολόγηση και αυθαίρετη χρήση ευγονικών μέτρων, που θα ήταν ευθέως αντίθετα προς την ανθρώπινη ευαισθησία και την έμφυτη αυτοθυσία των γονιών για τη φροντίδα και την προστασία της ζωής των απογόνων τους.

Εκτός και αν, οι εξίσου αόριστες αναφορές για την εγκατάλειψη νεογνών στους “αποθέτες” του Ταΰγετου, που συνδέονται συχνά με τον αρχαίο Καιάδα, συγχέονταν σκόπιμα με τη γνωστή, σε όλη την αρχαιότητα, πρακτική της βρεφοκτονίας . Η οποία αποτελούσε έσχατο και επώδυνο μέσο οικογενειακού προγραμματισμού σε όλη τη διάρκεια της ανθρώπινης ιστορίας, από την απώτερη προϊστορία μέχρι τη σύγχρονη ιατρική επανάσταση και την εφαρμογή προηγμένων μεθόδων αντισύλληψης και αποφυγής ανεπιθύμητων κυήσεων.

Όμως, ακόμη και η συνθήκη της ψυχικά επώδυνης βρεφοκτονίας, βρίσκεται σε πλήρη αντιπαράθεση με την αποτρόπαιη και αήθη παραβίαση της έμφυτης ανθρώπινης αίσθησης του φυσικού και νομικού δικαίου, που συνεπάγεται οποιαδήποτε αντίληψη εγκατάλειψης ανυπεράσπιστων και εν ζωή νεογνών, στις διαθέσεις επιθετικών καιρικών συνθηκών και άγριων ζώων. Συνεπώς, η άποψη αυτή φαίνεται να αποτελεί πάρεργο της ίδιας δυσφημιστικής παρερμηνείας του Καιάδα και της εγχώριας ιστορικής υποβάθμισης της αρχαίας Σπάρτης.

Οπωσδήποτε η ανατροπή της παρούσας κατάστασης μπορεί να επιτευχθεί, κυρίως, μέσω του αρμόδιου Υπουργείου Παιδείας της χώρας μας με την αφαίρεση των σχετικών, περιέργως αβάσιμων και αφηρημένων αλλά ανεξήγητα επίμονων αναφορών, στη θανάτωση νηπίων στην αρχαία Σπάρτη, και αντ’ αυτού, τη διάχυση των σύγχρονων επιστημονικών πορισμάτων για τον αρχαίο Καιάδα, στα σχολικά, ιστορικά συγγράμματα όλων των βαθμίδων της εκπαίδευσης.


9)Έχουν ολοκληρωθεί οι έρευνες στο βάραθρο; Υπάρχει το αναμενόμενο ενδιαφέρον από την ελληνική πολιτεία για την ανάδειξη του φυσικού αυτού μνημείου;

Σύμφωνα με τα αποτελέσματα των πρόσφατων αλλά και των παλαιότερων εργασιών που είχαν πραγματοποιηθεί στο σπηλαιοβάραθρο του Καιάδα, τη δεκαετία 1980, έγινε δυνατή η καταγραφή και αποτύπωση των συνθηκών του σπηλαιοβαράθρου, της διασποράς και της κατάσταση διατήρησης των παλαιοανθρωπολογικών ευρημάτων στο χώρο του, καθώς και των προβλημάτων που αντιμετωπίζει υλικού, πριν από τις προφανείς παλαιότερες τοπογραφικές μεταβολές του χώρου καθώς και τις νεότερες επεμβάσεις στο εσωτερικό του, τα τελευταία είκοσι χρόνια.

Τα βασικά συμπεράσματα αυτής της προκαταρκτικής φάσης μελέτης των συνθηκών του σπηλαιοβαράθρου και των επιφανειακών σκελετικών ευρημάτων που συγκεντρώθηκαν ήταν:
• Ο εντοπισμός διάσπαρτων ανθρώπινων οστών, πρακτικά, σε όλη την έκταση του σπηλαιοβαράθρου, κατά κανόνα δευτερογενών επιφανειακών συγκεντρώσεών τους και σε λίγες περιπτώσεις αρχικής, in situ, αποκάλυψης παλαιοανθρωπολογικών ευρημάτων, τα οποία υποδεικνύουν διαφορετικές φάσεις και περιόδους εναπόθεσής τους ή μεταβολής των αρχικών συνθηκών εναπόθεσης των ανθρώπινων σκελετικών ευρημάτων του σπηλαιοβαράθρου.
• Η αδυναμία εντοπισμού οστών βρεφών ή μικρών παιδιών κατά την επιτόπια επιφανειακή έρευνα και την εργαστηριακή αναγνώριση του συνολικού δείγματος ανθρώπινων οστών που συγκεντρώθηκαν από το σπηλαιοβάραθρο.
• Η επιβεβαίωση της παρουσίας σκελετικών ευρημάτων ενηλίκων ατόμων, τα οποία προφανώς είχαν επιβιώσει της πτώσης στο εσωτερικό του σπηλαιοβαράθρου και βρίσκονται σε εσοχές των κατακόρυφων τοιχωμάτων του, έως 20 μέτρα ψηλότερα από το σημερινό του δάπεδο.
• Η περιορισμένη και κατά πάσα πιθανότητα πρόσφατη παρουσία οστών ζώων στο σπηλαιοβάραθρο, σε αντίθεση με το μεγάλο πλήθος επιφανειακών και επιχωμένων ανθρώπινων οστών.
• Με βάση το συνολικό επιφανειακό ανθρώπινο σκελετικό υλικό, που έχει συγκεντρωθεί μέχρι σήμερα από το σπηλαιοβάραθρο του Καιάδα, έχει βεβαιωθεί η παρουσία ενός ελάχιστου αριθμού σαράντα έξι ατόμων. Γεγονός που έμμεσα παραπέμπει στην ιστορική αναφορά της σύλληψης και εκτέλεσης του Αριστομένη και των συντρόφων του, στο σπηλαιοβάραθρο του Καιάδα. Επίσης, έχει βεβαιωθεί η αναγνώριση σε αυτό το υλικό η παρουσία, κυρίως, ανδρών βιολογικής ηλικίας 18 έως 35 ετών, περιορισμένου αριθμού ατόμων ηλικίας μεγαλύτερης των 35 ετών, καθώς και δύο ή τριών ατόμων εφηβικής ηλικίας, μεταξύ 12 και 17 ετών.η περαιτέρω ερευνητική προσπάθεια. Ιδιαίτερη έμφαση δόθηκε στην αναγνώριση των αρχικών συνθηκών εναπόθεσης του ανθρώπινου σκελετικού

Επίσης, έγινε δυνατή η λεπτομερέστερη σχεδίαση και τοπογραφική αποτύπωση του σπηλαιοβαράθρου του Καιάδα, καθώς και η επιτόπια αυτοψία του χώρου από ειδικό αρχιτέκτονα, με στόχο την προκαταρκτική διερεύνηση των βασικών προϋποθέσεων εκπόνησης τεχνικής μελέτης για τη μελλοντική διαμόρφωση και ανάδειξη του ιστορικού χαρακτήρα του σπηλαιοβαράθρου και του περιβάλλοντος χώρου .

Παράλληλα, η όλη δραστηριοποίηση και κοινοποίηση των επιστημονικών πορισμάτων για το σπηλαιοβάραθρο του Καιάδα είχε ως αποτέλεσμα την εκδήλωση ενδιαφέροντος για την αξιοποίηση των σχετικών ερευνών, καθώς και της ευρύτερης σημασίας των παλαιοανθρωπολογικών ευρημάτων της Λακωνίας από δημόσιους και τοπικούς φορείς, όπως το Υπουργείο Πολιτισμού, το Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου και φορείς της τοπικής αυτοδιοίκησης.

10) Χωρίς αμφιβολία η φήμη των αρχαίων Σπαρτιατών στιγματίστηκε από το μύθο της ρίψης των βρεφών στον Καιάδα. Υποθέτω πως έχετε μελετήσει την ιδιοσυγκρασία του αρχαίου αυτού λαού και έχετε να μας πείτε κάποια πράγματα…

Όπως είναι γνωστό, η αρχαία σπαρτιάτικη κοινωνία καλλιεργούσε τη λατρεία της ζωής και την περιφρόνηση του θανάτου, επιδιώκοντας τη διαμόρφωση πολιτών, ικανών να εκτιμήσουν το ανεκτίμητο αγαθό της ζωής και ταυτόχρονα εκπαιδευμένων σωματικά και νοητικά απέναντι στον τρόμο του θανάτου. Όπως έχει επισημάνει ο Δικαίος Βαγιακάκος, οι Σπαρτιάτες δεν πέθαιναν από αγάπη για το θάνατο, αλλά από αγάπη για τη ζωή.

Σύμφωνα με τα υπάρχοντα προκαταρκτικά στοιχεία της μελέτης του σπηλαιοβαράθρου της Τρύπης, ο θάνατος στον Καιάδα δεν αποτελούσε απαξιωτικό τέλος ενός αφανούς καταποντισμού, αλλά τελετουργική εκτέλεση μιας σκληρής αλλά αναγκαίας ποινής, σύμφωνα με τους νόμους και τις αξίες της σπαρτιάτικης κοινωνίας. Με τρόπο αντάξιο της ανθρώπινης ζωής και στο μέτρο του αξεπέραστου ομηρικού έπους.
Ατενίζοντας, από την κορυφή του λόφου του Καιάδα, στις τελευταίες στιγμές της ζωής τους οι καταδικασμένοι, το σαγηνευτικό τοπίο του απρόσιτου Ταΰγετου από τη μια και της κοιλάδας του Ευρώτα από την άλλη, ρίχνονταν στο στόμιο του σκοτεινού βαράθρου, περνώντας, σύμφωνα με τις αρχαίες δοξασίες, από το φως στο σκοτάδι κι απ’ τη ζωή στο θάνατο.

Τελικά, το σπηλαιοβάραθρο της Τρύπης, ως τόπος θανάτου και ως φυσική καταβόθρα που διοχετεύει, υπόγεια, νερά του Ταΰγετου προς τη γειτονική Λαγκάδα και την κοιλάδα του Ευρώτα, θα μπορούσε να συνδέεται και με την κεντρική ιδέα της ελληνικής αρχαιότητας για το θάνατο και την κάθοδο στον Άδη. Καθώς συνέβαινε σε περιπτώσεις με ανάλογη φυσική διαμόρφωση και νεκρικές παραδόσεις, όπως η Αχερουσία λίμνη, το σπήλαιο της Κάψιας Μαντινείας και η σπηλιά του Άδη στο Ταίναρο.

Ακόμη, σύμφωνα με μια διαδεδομένη -στην αρχαιότητα- αντίληψη, η καταδίκη κατακρήμνισης ζωντανών ανθρώπων σε βάραθρο, όπως αυτό του Καιάδα, συνδεόταν από την αρχαιότητα με την ηθική και ταυτόχρονα λυτρωτική για τους ανθρώπους εκχώρηση της μοίρας και της ζωής του καταδικασμένου στα χέρια των θεών, όπως συνέβη με τη διάσωση του μεσσήνιου ήρωα Αριστομένη και τη μυθιστορηματική του έξοδο από τον Καιάδα.

Ενώ στον αρχαϊκό άνθρωπο τη σχέση του με τον θάνατο την προσδιόριζε ο αγώνας του για την επιβίωση, μέσα από μια φυσική διαλεκτική την οποία η εξαίρετη συνάδελφος Κα Ν. Γεωργοπούλου θα προσδιόριζε ως πρωτογενές φυσικό δίκαιο, στο σύγχρονο άνθρωπο η κορύφωση της πνευματικής του εξέλιξης οδήγησε στη διαμόρφωση ηθικών κανόνων και πολιτισμικών αξιών, που ρυθμίζουν την κρίσιμη για τον καθένα μας σχέση και ανάδραση της ζωής με το θάνατο.

Η διάρκεια της ανθρώπινης ζωής, ως βιολογικός χαρακτήρας έχει γενετικό καθορισμό και όπως συμβαίνει με όλους του βιολογικούς μας χαρακτήρες επηρεάζεται από περιβαλλοντικές παραμέτρους όπως η διατροφή, οι παθογόνοι παράγοντες και η πολυπλοκότητα της ανθρώπινη συμπεριφοράς, σε όλες τις εκφάνσεις της. Είναι επίσης γνωστό πως όσο μεγαλύτερη η διάρκεια διαμόρφωσης ενός βιολογικού χαρακτήρα, όπως π.χ. συμβαίνει με το ανάστημα που ολοκληρώνεται 25 έτη μετά τη γέννησή μας, τόσο μεγαλύτερη είναι και η πιθανότητα παρεμβολής περιβαλλοντικών παραγόντων στον καθορισμό του. Στην περίπτωση της διάρκειας της ανθρώπινης ζωής, σε ατομικό επίπεδο αυτή η πιθανότητα είναι η μέγιστη, έχοντας ως απόλυτο και κατά κανόνα απρόβλεπτο μέτρο τη μοιραία στιγμή της επέλευσης του θανάτου, που προσδιορίζει τελεσίδικα και εκ των υστέρων τη διάρκεια της ζωής του ατόμου.

Ο Π. Θέμελης είχε παλαιότερα επισημάνει ως πιθανό αρνητικό στοιχείο για την ταύτιση του σπηλαιοβαράθρου της Τρύπης με τον αρχαίο Καιάδα, τη μεγάλη του απόσταση, περίπου 10 χιλιόμετρα, από τη Σπάρτη. Δεδομένης της κεντρικής σημασίας της αντίληψης του θανάτου για το ιδεολόγημα της σπαρτιατικής πολιτείας, ίσως αυτός ακριβώς ο επαγωγικός παράγοντας του “δρόμου” προς το θάνατο, μέσα από το σαγηνευτικό λακωνικό τοπίο και τον επιβλητικό χαρακτήρα του φυσικού χώρου του σπηλαιοβαράθρου, να αποτελούσαν τα πιο ζωτικά στοιχεία και του τελετουργικού χαρακτήρα της θανάτωσης στον Καιάδα. Δηλαδή, της τιμωρίας με την εσχάτη των ποινών για την απειλή ή την προδοσία της Σπάρτης, ως κυρίαρχου ζωτικού χώρου στη ζωή των σπαρτιατών και ταυτόχρονα ως κεντρικού ιδεολογικού στοιχείου στη διαπαιδαγώγησή τους. Γιατί -χωρίς αυτά- δεν θα υπήρχαν οι Θερμοπύλες, ως κορυφαίο σύμβολο της ελεύθερης βούλησης και αυταπάρνησης του ανθρώπου, στις χρυσές σελίδες της ελληνικής και της παγκόσμιας ιστορίας.

ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ
Θεόδωρος Πίτσιος
• Αναπληρωτής Καθηγητής της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών
• Υπεύθυνος του μαθήματος Φυσικής Ανθρωπολογίας της Ιατρικής Σχολής Αθηνών
• Διευθυντής του Ανθρωπολογικού Μουσείου του Πανεπιστημίου Αθηνών

Επιστημονικές εταιρείες
Μέλος της Ευρωπαϊκής Ανθρωπολογικής Εταιρείας, της Γερμανικής Ανθρωπολογικής Εταιρείας, Της Εταιρείας πελοποννησιακών σπουδών, της Εταιρείας λακωνικών σπουδών και της Ελληνικής Σπηλαιολογικής Εταιρείας.

Πηγή: Αλφειός Ποταμός

Το “φαινόμενο” Έλληνες - Οι φονείς των αυτοκρατοριών

 ΕΑΝ ΔΕΝ ΑΞΙΖΕΙ ΑΥΤΟ ΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ ΝΑ ΔΙΑΒΑΣΤΕΙ ΜΕΧΡΙ ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΟΤΕ ΠΙΟ?

Οι Έλληνες είναι μια μοναδική περίπτωση ανάμεσα στους λαούς. Ως λαός μοιάζουν με ένα φυσικό φαινόμενο, το οποίο έχει φάσεις ύφεσης και έξαρσης. Ένα φαινόμενο, που μοιάζει με τη φωτιά. Με τη φωτιά, που είναι απόλυτα ελεγχόμενη μέσα σε ένα λυχνάρι και απόλυτα ανεξέλεγκτη, όταν αρχίζει και καίει τα πάντα στο διάβα της. Αυτό το φαινόμενο, αν δεν ελεγχθεί από το σύστημα εξουσίας εγκαίρως, μπορεί να το καταστρέψει ολοσχερώς.
Mιλάμε για την ιστορική πορεία του φαινομένου μέχρι τις ημέρες μας. Δεν μιλάμε μόνον για τους αρχαίους Έλληνες, τους οποίους οι υπόλοιποι λαοί τους γνωρίζουν. Μιλάμε και για τους σύγχρονους Έλληνες. Μιλάμε και για την «άγνωστη» ιστορία των σύγχρονων Ελλήνων. Μιλάμε για μια ιστορία «ολέθρου» για τις σύγχρονες αυτοκρατορίες. Για μια ιστορία, που με μεγάλη προσοχή προσπαθούν οι σημερινοί ισχυροί να κρύψουν, γιατί δεν τους συμφέρουν οι αποκαλύψεις. Δεν τους συμφέρουν τα «κακά» πρότυπα.

Ούτε οι ίδιοι οι Έλληνες γνωρίζουν τι ακριβώς έχουν κάνει. Δεν γνωρίζουν ότι η συμμετοχή τους στο σημερινό παγκόσμιο κοινωνικό γίγνεσθαι ήταν καθοριστική. Συμμετοχή απολύτως δυσανάλογη του μεγέθους της Ελλάδας. Συμμετοχή μεγαλύτερη από κράτη-γίγαντες, όπως η Γαλλία, η Γερμανία ή η Ρωσία. Συμμετοχή, που αποτελεί το κρυμμένο «μυστικό» του συστήματος, γιατί, αν αποκαλυφθεί, θα έχουμε ακόμα χειρότερες εξελίξεις. Μόνον στον εικοστό αιώνα οι Έλληνες έχουν νικήσει δύο αυτοκρατορίες και έχουν γίνει η αιτία να καταστραφεί η μεγαλύτερη αυτοκρατορία της σύγχρονης ιστορίας.

Θα πάρουμε τα πράγματα με τη σειρά για να καταλάβει ο αναγνώστης τι ακριβώς λέμε. Η μεγαλύτερη αυτοκρατορία του αρχαίου κόσμου ήταν η Περσική. Μια αυτοκρατορία απίστευτης ισχύος σε σχέση μ’ αυτούς που πιθανόν να είχε αντιπάλους. Μια αυτοκρατορία, που η οργάνωσή της ήταν αιώνες μπροστά από οτιδήποτε εκείνη τη στιγμή μπορούσε να την ανταγωνιστεί. Η αυτοκρατορία αυτή είχε τη «φαεινή» ιδέα να επιτεθεί στους Έλληνες. Προκλήθηκε από αυτούς και θεώρησε ότι ήταν ασφαλές να ανταποδώσει την πρόκληση. Από τη στιγμή που το έκανε αυτό, ήταν θέμα χρόνου να «πεθάνει». Γιατί; Γιατί συνδέθηκε εχθρικά με ένα «φαινόμενο». Γιατί «προσανατόλισε» το «φαινόμενο» προς τη μεριά της. Έγινε ένα «βουνό» λαχταριστών «ξύλων» για μια «φωτιά».

Αυτό ακριβώς είναι ο ελληνικός λαός. Μια «φωτιά». Μια αιώνια «φωτιά». Μια «φωτιά» κολλώδης. Μια «φωτιά», που μοιάζει με τα «κριθαράκια» της εμπρηστικής βόμβας Ναπάλμ. «Κολλάει» στο σώμα αυτού που την αγγίζει και δεν ξεκολλάει. Δεν μπορείς ν’ απαλλαγείς από αυτήν, παρά μόνον με τον ακρωτηριασμό. Αυτή η μικρή φωτιά σιγοκαίει, μέχρι να κάψει ολόκληρο το σώμα. Αυτό δεν το γνώριζε η περσική αυτοκρατορία και έβαλε χωρίς πολύ σκέψη το «χέρι» της στο ελληνικό «καμίνι».

Η καταδίκη της ήταν δεδομένη, γιατί το «φαινόμενο» έχει μια συγκεκριμένη φύση. Η φύση τού δίνει μόνιμα χαρακτηριστικά και αυτά τα χαρακτηριστικά —όταν υπάρχει εχθρικότητα απέναντι σε ένα άλλο σύστημα— έχουν μια ανάλογη μονιμότητα. Η «υπομονή» δηλαδή του «φαινομένου» είναι τεράστια, γιατί απλά δεν του κοστίζει τίποτε. Η διάθεση «αντεκδίκησης» είναι τεράστια, γιατί απλά η «φύση» του φαινομένου είναι τέτοια. Για όσο διάστημα υπάρχει «φωτιά» που δεν σβήνει, θα πρέπει να την προσέχει αυτός ο οποίος είναι κοντά της, αν δεν είναι «πυρίμαχος». Η «φωτιά» δεν τον περιμένει, αλλά θα τον κάψει την οποιαδήποτε ώρα κάνει το λάθος, σαν να τον περίμενε. Σαν να «ζούσε» επί αιώνες μόνον γι’ αυτό.

Αυτό έγινε με την Περσική Αυτοκρατορία. Επιτέθηκε στους Έλληνες και άνοιξε «παρτίδες» μ’ αυτούς. Αυτό όμως τους έδωσε έναν «στόχο». Για έναν λαό, που διαπαιδαγωγείται με τα Ομηρικά Έπη, αυτό είναι κίνητρο. Για έναν λαό, που η παιδεία τού θέτει στόχους απίστευτους, αυτό είναι κίνητρο. Κίνητρο επιβίωσης. Ακόμα κι αν οι Έλληνες ως λαός δεν είχαν τον καιρό εκείνον προοπτικές επιβίωσης, η εχθρότητά τους απέναντι στους Πέρσες θα μπορούσε να τους συντηρεί αιώνες. Το «φαινόμενο» δηλαδή είχε ενεργοποιηθεί και απλά ήταν θέμα χρόνου η αντίδρασή του. Κάποιοι με ένα «ξύλο» σκάλισαν μια «φωτιά» και αυτή «κόλλησε» πάνω σ’ αυτό. Ήταν θέμα χρόνου αυτή η «φωτιά» να εκμεταλλευτεί το δικό τους «ξύλο» και τη δική τους απερισκεψία.

Οι γενιές περνούσαν και το «φαινόμενο» απλά βρισκόταν σε ύφεση. Όλα φαινόταν ελεγχόμενα, αλλά δεν ήταν. Γιατί; Διότι ήταν θέμα χρόνου στην πρώτη χαλαρή περίοδο του συστήματος το «φαινόμενο» ν’ αντιδράσει, σαν να είχε στήσει «ενέδρα». Όταν λοιπόν εμφανίστηκε ο Αλέξανδρος, τα πράγματα έγιναν επικίνδυνα για τους Πέρσες. Όταν υπάρχει κοινή παιδεία, το όραμα του ενός εύκολα γίνεται όραμα του λαού. Αυτό όμως, όταν υπάρχει «προσανατολισμός», είναι επικίνδυνο. Οι Πέρσες ούτε κατάλαβαν τι έγινε. Δεν μπορούσαν να καταλάβουν.
Το «φαινόμενο» τους επιτέθηκε και αυτοί νόμισαν ότι μπορούν να αμυνθούν, ενώ δεν υπήρχε τέτοια πιθανότητα. Γιατί; Διότι το «φαινόμενο» τρέχει. «Καίει» τα πάντα στο πέρασμά του. Δεν το αντιμετωπίζεις ως συμβατικό εχθρικό φαινόμενο. Δεν αντιμετωπίζεις τη φωτιά που σου καίει το δάσος σαν μια ομάδα υλοτόμων, που σου αρπάζει κεφάλαιο. Οι υλοτόμοι «καθυστερούν». Δέντρο δένδρο προχωρούν και αυτό τους κάνει «αργούς». Οι υλοτόμοι δημιουργούν σύστημα, για να εκμεταλλεύονται τον κόπο τους και αυτό τους κάνει «στατικούς». Η φωτιά δεν κάνει το ίδιο. Η φωτιά δεν δημιουργεί φράχτες κι ούτε σέβεται φράχτες. Η φωτιά «τρέχει». Δεν καθυστερεί. Καταπίνει ό,τι βρίσκει μπροστά της. Δεν την ενδιαφέρει να εκμεταλλευτεί αυτά τα οποία «κατακτά».
Οι Πέρσες αυτό δεν κατάλαβαν. Όταν τους επιτέθηκε ο Αλέξανδρος, αδράνησαν. Αυτός τους «έκαιγε» το δάσος και αυτοί τον περίμεναν. Τους «κατάπινε» πληθυσμούς, γιατί απλά τους ευνοούσε εις βάρος των δικών τους συμφερόντων και όχι εις βάρος κάποιων δικών του. Αυτό του έδινε τρομακτική «ταχύτητα». Δεν καθυστερούσε με γραφειοκρατικές δραστηριότητες πάνω στα κατακτημένα. Ο «πύρινος» στρατός του απλά έτρεχε. «Πυρπολούσε» τα πάντα στο πέρασμά του. Ο έλεγχος είχε χαθεί. Ακόμα και να νικούσαν τον στρατό του και να σκότωναν τον ίδιο, η ζημιά είχε γίνει. Αυτοί οι οποίοι ευνοήθηκαν από αυτόν δεν θα δέχονταν να επιστρέψουν στην προηγούμενη κατάσταση. Δεν τους συνέφερε να το κάνουν. Δεν μπορούσαν να ξαναδούν τον κόσμο όπως τον έβλεπαν παλιά και συνέφερε τους Πέρσες. Είχαν εξελληνιστεί και γίνονταν και οι ίδιοι φωτιά, που έδινε δύναμη στο πύρινο μέτωπο.

Η φωτιά είχε κάνει τη ζημιά της. Απ’ όπου είχε περάσει, τα πράγματα δεν θα ήταν ποτέ ξανά τα ίδια. Από τη στιγμή που υπήρχε αυτό το δεδομένο και ταυτόχρονα ο Αλέξανδρος ήταν ζωντανός και ο στρατός του αήττητος, τα πράγματα ήταν ακόμα πιο δύσκολα. Το «πύρινο» μέτωπο ήταν ενεργό. Ήταν θέμα χρόνου να πλησιάσει την πρωτεύουσά τους. Το λάθος το είχαν κάνει. Υπερεκτίμησαν τις δυνατότητές τους και υποτίμησαν αυτές του «φαινομένου».
Τι έπρεπε να κάνουν; Αυτό το οποίο δεν καταδέχονταν. Να σβήσουν τη «φωτιά» στη γέννησή της, πριν αποκτήσει διαστάσεις. Να αμυνθούν πριν περάσει ο Αλέξανδρος στην Ασία. Να διαλύσουν τον στρατό του μέσα στην Ελλάδα. Να υποστηρίξουν τους αντιπάλους του. Να τρομάξουν τους συμμάχους του. Εκεί φάνηκε η άγνοιά τους. Γελούσαν με την απερισκεψία του νεαρού βασιλιά της Μακεδονίας. Ξαπλωμένοι και εν μέσω πορνών αξιολογούσαν τις ειδήσεις που τους μετέφεραν οι κατάσκοποί τους.

Στην κυριολεξία δεν καταδέχθηκαν ως αυτοκράτορες να αμυνθούν στην απειλή. Δεν καταδέχθηκαν να εμποδίσουν το πέρασμα του Αλεξάνδρου στην Ασία. Δεν έστειλαν ούτε ένα μικρό στρατιωτικό σώμα να σταματήσει την απόβασή του στην Ασία. Δεν διανοούνταν ότι έπρεπε να αμυνθούν άμεσα και με όλες τους τις δυνάμεις απέναντι σε έναν τόσο μικρό αντίπαλο. Νόμισαν πως όταν θα συναντιόντουσαν μ’ αυτόν, απλά θα τον νικούσαν. Αυτό ήταν το λάθος. Το «φαινόμενο» το σέβεσαι και το πολεμάς πριν αρχίσει και μεγαλώνει. Το προλαβαίνεις στην εστία του. Αν μεγαλώσει, απλά περιμένεις το τέλος. Μια ολόκληρη ήπειρος μπορεί να καεί από ένα κουτάκι σπίρτα.
Αυτό ακριβώς έγινε τότε. Οι Έλληνες στην κυριολεξία «έκαψαν» την Περσική αυτοκρατορία. Από την επόμενη της κατάκτησής της αυτή έπαψε να υπάρχει. Σαν να μην υπήρξε ποτέ. «Έσβησε» από τη μνήμη ακόμα και του ίδιου του χώρου που τη γέννησε. Όταν το «φαινόμενο» έπαψε να έχει μπροστά του πρόκληση και άρα χώρο για να «κάψει», σταμάτησε την πορεία του. Σταμάτησε στον Ινδό. Σταμάτησε εκεί όπου ξεκινούσε ένας άλλος κόσμος με άλλα χαρακτηριστικά, τα οποία δεν αφορούσαν τους Έλληνες. Ένας άλλος κόσμος, που απλά δεν είχε «παρτίδες» με τη «φωτιά».

Από τον Ινδό όμως και πίσω τα πάντα είχαν «καεί». Από εκείνη τη στιγμή και πέρα θα έπρεπε απλά να ξαναχτιστούν τα «καμένα» με τη λογική και την ιδεολογία όμως του «φαινομένου». Από εκεί και πέρα ξεκινά η ιστορία των σύγχρονων αυτοκρατοριών. Των ελληνιστικού τύπου αυτοκρατοριών, οι οποίες φτάνουν στις μέρες μας. Η «φωτιά» πλέον ήταν ελεγχόμενη. Ήταν ο «λύχνος» των αυτοκρατοριών. Οι Έλληνες εντάχθηκαν στις αυτοκρατορίες ως «προνομιούχοι» και χωρίς να έχουν αντίπαλο να τους προκαλεί.

Προνομιούχοι στη Ρωμαϊκή αυτοκρατορία, στη Βυζαντινή αυτοκρατορία, στην Οθωμανική αυτοκρατορία κλπ.. Το σύστημα το είχαν χτίσει οι Έλληνες και αυτοί γνώριζαν τις ιδιομορφίες του. Το σύστημα ήταν «πυρίμαχο», γιατί η «φωτιά» ήταν μέσα του. Οι αυτοκράτορες γνώριζαν την επικινδυνότητα του «φαινομένου» και το σέβονταν. Ποτέ δεν άφηναν τους Έλληνες απ’ έξω στις μοιρασιές και στα προνόμια και το σημαντικότερο… ποτέ δεν θα τους άφηναν να δημιουργήσουν ξεχωριστό κράτος. Οι Έλληνες, ως ξεχωριστή κοινωνική τάξη της αυτοκρατορίας, δεν ήταν ποτέ επικίνδυνοι. Οι Έλληνες μόνον ως ξεχωριστή κοινωνία ήταν επικίνδυνοι.
Οι αιώνες «κυλούσαν» και οι Έλληνες εξυπηρετούσαν το σύστημα, όπως κι αν αυτό τους ονόμαζε. Όμως, στους αιώνες αυτούς οι εξελίξεις ήταν μεγάλες. Ο Δυτικός Κόσμος άρχισε ν’ αναπτύσσεται με ρυθμούς μεγαλύτερους απ’ ό,τι ο υπόλοιπος κόσμος. Ανακαλύφθηκε η Αμερική και αυτοί οι οποίοι την ανακάλυψαν τη μοιράστηκαν μεταξύ τους. Η εποχή της αποικιοκρατίας όλους αυτούς τους ισχυροποίησε σε απίστευτο βαθμό. Λαοί, χωρίς μεγάλο πολιτισμικό «βάθος», απέκτησαν μέγεθος αυτοκρατοριών. Η Αγγλία, που δεν έδωσε στον κόσμο ούτε μια συνταγή μαγειρικής, φιλοδοξούσε να «κυβερνά» τα κύματα. Είχε μέγεθος ασύλληπτο για προηγούμενες αυτοκρατορίες, οι οποίες επεκτείνονταν με «προσηλυτιστές» και όχι με κοινούς λοχίες «οικοπεδοφάγους».

Ο παραδοσιακός χώρος, που φιλοξενούσε τους Έλληνες, είχε σε μεγάλο βαθμό υποβαθμιστεί. Νέοι λαοί κυριαρχούσαν στον κόσμο. Νέοι λαοί όμως σημαίνει και νέες φιλοδοξίες. Για όσο διάστημα αυτές οι φιλοδοξίες δεν «ακουμπούσαν» το «φαινόμενο», κανένας δεν κινδύνευε. Για όσο διάστημα αυτές οι «αυτοκρατορίες» εχθρεύονταν τους Μάγιας, τους Ίνκας, τους Αβοριγίνες ή τους Πυγμαίους, κανένας δεν απειλούνταν. Ο «πυρίμαχος» χριστιανισμός κατακτούσε τον κόσμο, χωρίς να βρίσκει πουθενά αντίπαλο. Χωρίς να βρίσκει πουθενά κίνδυνο. Μπορούσε να κατακτά και να απειλεί ο ίδιος με «πυρπόληση».

Αυτός όμως ο χριστιανικός κόσμος ήταν αήττητος ως σύνολο. Αυτός ήταν η αυτοκρατορία. Αυτός έλεγχε τους Έλληνες. Για όσο διάστημα δεν υπήρχε κίνδυνος, δεν είχε πρόβλημα με τις φιλοδοξίες των φιλόδοξων νεόπλουτων μελών του. Αυτοκρατορίες «ονειρεύονταν» όλοι υπό τη «σκιά» του αυτοκράτορα της Ρώμης. Υπό τη σκιά του Πάπα. Αυτοκρατορίες ονειρεύονταν οι Γερμανοί, οι Γάλλοι και οι Βρετανοί. Όλοι αυτοί άλλοτε εκ του πονηρού και άλλοτε από άγνοια είχαν αρχίσει να «μιμούνται» την αυτοκρατορική λειτουργία. Ο πλούτος και η έλλειψη αντιπάλου τους το επέτρεπαν.

Έτσι σταδιακά άρχισαν υπό τη σκιά του χριστιανισμού ν’ αναπτύσσουν τους δικούς τους αφελείς –ισμούς. Άρχισαν δηλαδή ν’ αναπτύσσουν αυτοκρατορική συμπεριφορά και να προσπαθούν να «δέσουν» στα άρματά τους όσες χώρες δεν μπορούσαν να κατακτήσουν. Κοντά στον αυτοκρατορικό ελληνισμό, τον χριστιανισμό, τον ισλαμισμό, τον βουδισμό κλπ. άρχισαν δειλά-δειλά να εμφανίζονται ο «βρετανισμός», ο «γαλλισμός», ο «γερμανισμός» κλπ. Όλες αυτές όμως οι ψευδοαυτοκρατορίες ήταν «ξύλινες». Το «πυρίμαχό» τους ανήκε στη σφαίρα ιδιοκτησίας της «μαμάς» αυτοκρατορίας, που ήταν ο χριστιανισμός. Απλά κάποιοι μπερδεύονταν.
Μπερδεύονταν, γιατί δεν καταλάβαιναν ότι οι αυτοκρατορίες στηρίζονται σε γνώση και όχι σε οικόπεδα. Το γεγονός ότι η βρετανική αυτοκρατορία είχε μεγαλύτερο μέγεθος από την αυτοκρατορία του Αλεξάνδρου, δεν την καθιστούσε αυτοκρατορία. Του Αλέξανδρου η αυτοκρατορία ήταν αυτοκρατορία από τότε που ο ίδιος και η παρέα του ανέλαβε τη διαχείριση της ελληνικής γνώσης. Ήταν αυτοκρατορία από τότε που χωρούσε σε ένα παλάτι της Μακεδονίας. Του Χριστού η αυτοκρατορία ήταν αυτοκρατορία από τότε που Αυτός και η παρέα Του ανέλαβε τη διαχείριση της Γνώσης του Θεού. Από τότε που χωρούσε σε ένα δωμάτιο, όπου δειπνούσαν Δάσκαλος και μαθητές.

Εκεί μπερδεύτηκαν οι Δυτικοί χριστιανοί, συγκρίνοντας τα μεγέθη. Την «πάτησαν» όπως την πατάει ένας στρατηγός, που νομίζει ότι είναι Αλέξανδρος, επειδή έχει μεγαλύτερο στράτευμα από εκείνον. Την «πάτησαν» όπως την πατάει ένας λαοφιλής πολιτικός, που νομίζει ότι είναι Ιησούς, επειδή έχει πιο πολλούς προσωπικούς οπαδούς από δώδεκα. Αυτό είναι λάθος, γιατί την αυτοκρατορία τη χαρακτηρίζει η γνώση και όχι το μέγεθος. Η αυτοκρατορία δεν κατακτά χώρους, συνυπάρχοντας με διαφορετικούς. Η αυτοκρατορία «καταπίνει» λαούς, γιατί τους κάνει όμοιους με τα μέλη της. Η αυτοκρατορία είναι μια πύρινη λαίλαπα και ο ηγέτης της μια καθαρή και άσβεστη «φλόγα».

Η αυτοκρατορία του Αλεξάνδρου επεκτεινόταν, γιατί «εξελλήνιζε» τους λαούς και άρα τους υπέτασσε στη εξουσία των Ελλήνων και άρα τη δική του. Η αυτοκρατορία του Ιησού επεκτεινόταν, γιατί «εκχριστιάνιζε» τους λαούς και άρα τους υπέτασσε στην εξουσία των Χριστιανών και άρα τη δική Του. Οι αυτοκρατορίες του Μωάμεθ, του Βούδα κλπ. έκαναν το ίδιο. Όλες αυτές οι αυτοκρατορίες ξεκινούσαν από το «μυαλό» του ιδρυτή τους και έφταναν μέχρι εκείνο το σημείο που το επέτρεπε η δυνατότητα της γνώσης της κάθε μιας. Αν αυτή η γνώση έχανε την αξία της, ακολουθούσε αυτόματα η κατάρρευση. Αν «έσβηναν» οι γνώσεις των ηγετών τους, «έσβηναν» και οι ίδιες. Δεν μπορούσαν ν’ αναπαράγουν τα «κύτταρά» τους και πέθαιναν.
Οι νεόκοποι αυτοκράτορες αυτά όλα δεν τα γνώριζαν. Νόμιζαν ότι αρκούσε η δύναμη και το κεφάλαιό τους, για να καλύψει το κενό της γνώσης. Νόμιζαν ότι η απλή κατάκτηση είναι αρκετή. Δεν έβλεπαν για παράδειγμα οι Βρετανοί ότι η παραμονή τους στην Ινδία δεν «κατάπινε» τους Ινδούς. Δεν τους αποσπούσε από την αυτοκρατορία του Βούδα. Δεν έβλεπαν οι Γάλλοι ότι η παραμονή τους στην Αλγερία δεν «κατάπινε» τους Αλγερινούς. Δεν τους αποσπούσε από την αυτοκρατορία του Μωάμεθ. Δεν έβλεπαν ότι κατακτούσαν χωράφια και όχι ανθρώπους και άρα λαούς, όπως οι αυτοκρατορίες.

Έχοντας ελέγξει όλοι αυτοί τη Γαλλική Επανάσταση, νόμισαν ότι μπορούν να ελέγχουν τα πάντα. Είχαν εφεύρει το εθνικό κράτος και νόμισαν ότι είχαν βρει την τέλεια λύση. Η λύση, που θα μπορούσε να δώσει αιωνιότητα στο σύστημά τους. Η λύση, που θα μπορούσε σε μικροκλίμακες κρατών να διατηρεί τη «φωτιά» ζωντανή, χωρίς να απειλεί το σύστημα. Αυτό ήταν το εθνικό κράτος. Ένα σύστημα, που αντέγραφε την αυτοκρατορική λειτουργία και μπορούσε να διατηρεί «φωτιά» μέσα του. Όλοι αυτοί νόμιζαν ότι με ελεγχόμενο εξελληνισμό των πληθυσμών τους, θα μπορούσαν να δώσουν μόνιμα χαρακτηριστικά στα συστήματά τους. Θεώρησαν ότι μπορούσαν να υποτάξουν την ελληνική γνώση στις δικές τους φιλοδοξίες.

Νόμισαν ότι καμία γνώση δεν μπορεί να απειλήσει την ισχύ τους. Θεώρησαν ότι, από τη στιγμή που ελέγχουν την ελληνική γνώση, δεν κινδύνευαν από κανέναν. Από τη στιγμή λοιπόν που πρόβλημα με τη γνώση δεν είχαν και το κεφάλαιο στην κυριολεξία τους «περίσσευε», αισθάνονταν όλοι αυτοκράτορες. Όλοι με φιλοδοξίες να κατακτήσουν τον κόσμο, άσχετα αν δεν γνώριζαν τι θα κάνουν, αν θα το κατάφερναν. Η Ρώμη δεν ανησυχούσε, γιατί η ισχύς του χριστιανισμού ήταν τέτοια, που επέτρεπε τα «καπρίτσια» των ισχυρότερων μελών της.
Τα προβλήματα ξεκίνησαν, όταν άρχισε να «ανατέλλει» η βιομηχανική εποχή. Εκεί η Ρώμη «κοιμήθηκε». Γιατί; Γιατί ο ανταγωνισμός στη βιομηχανική εποχή θα έφερνε τους «αυτοκράτορες» στον παραδοσιακό χώρο, όπου υπήρχαν μεγάλες συγκεντρώσεις Ελλήνων. Αυθεντικών Ελλήνων και όχι εξελληνισμένων χριστιανών μέσα από τα ελεγχόμενα συστήματα εκπαίδευσης. Ο πόλεμος στη βιομηχανική εποχή θα γινόταν για το πετρέλαιο και τα κοντινότερα πετρελαϊκά κοιτάσματα για τους Ευρωπαίους ήταν στη Μέση Ανατολή. Άρα έπρεπε να ελεγχθεί η Οθωμανική αυτοκρατορία. Η αυτοκρατορία αυτή ήταν «χαλαρή», αλλά πολύ χρήσιμη για την παγκόσμια λειτουργία του συστήματος. Γιατί; Γιατί διατηρούσε το «φαινόμενο» σε ύφεση. Ούτε απειλούσε τον χριστιανισμό ούτε απειλούνταν από αυτόν. Είχε βρεθεί μια ισορροπία και αυτό δημιουργούσε συνθήκες ασφάλειας.

Οι Έλληνες ήταν από τους ευνοημένους της αυτοκρατορίας και δεν δημιουργούσαν προβλήματα. Στο μεταξύ όμως οι άλλοι σκοτώνονταν μεταξύ τους. Οι πανίσχυροι Άγγλοι έβλεπαν τον κίνδυνο από τη Γαλλία και τη Γερμανία. Φοβούνταν την επιρροή τους στην Οθωμανική αυτοκρατορία. Ταυτόχρονα φοβούνταν και τους ίδιους τους Οθωμανούς. Η εποχή άλλαζε και η «χαλαρή» αυτοκρατορία ίσως να μην ήταν πλέον τόσο ακίνδυνη. Το βιομηχανικό κεφάλαιο είχε ιδιομορφίες, που μπορούσε να ξαναβάλει την Οθωμανική αυτοκρατορία στο «παιχνίδι» της κοσμοκρατορίας. Ήταν πλούσια, είχε αρκετά μορφωμένους πληθυσμούς —μεταξύ των οποίων και Έλληνες— και το χειρότερο απ’ όλα… «καθόταν» επάνω στα πετρέλαια. Δεν ήταν δηλαδή δύσκολο να μετατραπεί σε μηδενικό χρόνο σε βιομηχανική δύναμη και να τινάξει τις ισορροπίες στον αέρα. Ήταν λοιπόν θέμα χρόνου το λάθος.
Το λάθος το έκαναν από κοινού οι μεγάλοι της Δύσης. Τι έκαναν; Αυτό το οποίο απαγορευόταν επί αιώνες. Επέτρεψαν στους Έλληνες να ιδρύσουν ανεξάρτητο κράτος και ό,τι αυτό συνεπάγεται. Θεωρούσαν ότι ήταν ακίνδυνη η ίδρυση αυτή και επιπλέον την έβλεπαν σαν ευκαιρία να διαλύσουν την Οθωμανική αυτοκρατορία που τους απειλούσε. Γιατί θεωρούσαν ότι ήταν ακίνδυνο; Τι άλλαξε και θεωρούσαν ακίνδυνο αυτό το οποίο επί αιώνες απαγορευόταν; Νόμιζαν ότι μπορούσαν με τη λογική του εθνικού κράτους να περιορίσουν το «φαινόμενο» εντός πολύ μικρών συνόρων και να το ελέγχουν. Θεώρησαν ότι όχι μόνον μπορούν να το ελέγχουν, αλλά και ότι μπορούν να εκμεταλλεύονται τις ιδιότητές του εις βάρος του.

Τι σημαίνει πρακτικά αυτό; Θεωρητικά η Ελλάδα, ως ένα φτωχό κράτος, δεν μπορούσε να έχει δυνατότητες ανάπτυξης και άρα ο εξελληνισμός του να πάρει «βάθος» επικίνδυνο. Θεωρούσαν ότι η υπανάπτυξη θα το καθήλωνε στο σημείο που τους βόλευε. Η κοινωνική βάση του κράτους θα παρέμενε αναγκαστικά σε ένα χαμηλό επίπεδο «εξελληνισμού». Θα παρέμενε αγράμματη και με μια απλή «ανάμνηση» της ελληνικότητάς της. Η αδυναμία του κράτους ν’ αναπτυχθεί σ’ έναν κόσμο γιγάντων θα το έκανε απόλυτα εξαρτημένο και άρα ελεγχόμενο. Αυτοί θα διόριζαν τις ηγεσίες του και σαν «προστάτες» της ανεξαρτησίας του θα είχαν λόγο σε όλες του τις υποθέσεις. Ένα ακόμα προτεκτοράτο ανάμεσα στα πολλά άλλα, απλά με ένα πιο διάσημο όνομα.
Αυτό ήταν το βασικό πλαίσιο στο οποίο θα λειτουργούσε το ελληνικό κράτος. Το «φαινόμενο» θα βρισκόταν υπό πλήρη έλεγχο. Πριν εκδηλώσει την οποιαδήποτε αντιδραστική τάση, θα προλάβαιναν να το ελέγξουν. Γνωρίζοντας τη λειτουργία του, προσπάθησαν και κατάφεραν να του δώσουν «προσανατολισμό». Εχθρός μόνιμος των Ελλήνων θα γινόταν οι Τούρκοι. Εθνικό «όνειρο» θα γινόταν η κατάκτηση της Πόλης. Ό,τι ήταν οι Πέρσες για τους αρχαίους Έλληνες, θα γίνονταν οι Τούρκοι για τους σύγχρονους. Ό,τι ήταν η Περσέπολη για τους αρχαίους Έλληνες, έγινε η Πόλη για τους σύγχρονους. Το «φαινόμενο» κόλλησε μόνιμα στους Τούρκους. Οι Άγγλοι «αρχιτέκτονες» και οι υπόλοιποι μεγάλοι της Ευρώπης ήταν σε ασφαλή «περιοχή», εφόσον αυτοί παρουσιάζονταν σαν απελευθερωτές των Ελλήνων. Αυτοί ήταν οι επαγγελματίες «φίλοι» τους. Βρίσκονταν κοντά στο «φαινόμενο», αλλά δεν είχαν «δοσοληψίες» μ’ αυτό. Το έλεγχαν, αλλά δεν το προκαλούσαν.

Όμως, το πρόβλημα δεν ήταν μόνον αυτό. Πρόβλημα είχαν και με τους διάσπαρτους ελληνικούς πληθυσμούς σε χώρους όπου μπορούσαν να δημιουργήσουν πρόβλημα στη βιομηχανική εποχή. Σε πλούσιους χώρους με προοπτικές ταχείας εκβιομηχάνισης δίπλα σε πετρέλαια. Χώρους όπως η Μικρά Ασία ή τα παράλια τους Εύξεινου Πόντου. Χώρους, οι οποίοι θα μπορούσαν ν’ αναπτυχθούν βιομηχανικά και λόγω εθνικής συγγένειας να «αποσπάσουν» τον έλεγχο της μικρής και υπανάπτυκτης Ελλάδας από τους Δυτικούς. Τι έκαναν; Εκμεταλλεύτηκαν τα χαρακτηριστικά των Ελλήνων, που τους στρέφουν εναντίον αυτοκρατοριών.
Δεν θα περίμεναν οι γενιές των Ελλήνων να «γεννήσουν» Μεγαλέξανδρο, για να κυνηγήσουν τον εθνικό τους στόχο. Οι Άγγλοι μόνοι τους «διόρισαν» Μεγαλέξανδρο έναν θλιβερό χαφιέ τους. Τον άθλιο Βενιζέλο. Τι έκανε αυτός; Κατέστρεψε τον ελληνισμό τόσο στον Εύξεινο Πόντο όσο και στη Μικρά Ασία. Έβαλε τη μικρή Ελλάδα να προκαλέσει αντίποινα, τα οποία εφαρμόστηκαν εις βάρος των γηγενών πληθυσμών. Έβαλε το ελληνικό κράτος να στείλει στη Σοβιετική Ένωση στρατό για την αντεπανάσταση και αυτό εξόργισε τους κομμουνιστές. Το αποτέλεσμα; Οι κραταιοί ελληνικοί πληθυσμοί της Μαύρης Θάλασσας να βρεθούν στην έρημο του Καζακστάν και να εξουδετερωθούν ως απειλή.

Ο ένας κίνδυνος είχε εξουδετερωθεί. Ο άλλος ήταν στη Μικρά Ασία. Οι Άγγλοι έβαλαν τον Βενιζέλο να κηρύξει τον πόλεμο στην Οθωμανική αυτοκρατορία. Η Ελλάδα εισέβαλε στη Μικρά Ασία. Γιατί; Θεωρητικά, για να επανακτήσει το χαμένο της μεγαλείο, πρακτικά, για να προκαλέσει μόνη της την ανταλλαγή πληθυσμών. Την οργή των κομμουνιστών εις βάρος των Ελλήνων του Εύξεινου Πόντου τη συμπλήρωσε η οργή των μουσουλμάνων της Μικράς Ασίας εις βάρος των Ελλήνων.
Σ’ έναν πόλεμο εξ’ αρχής στημένο και χαμένο, οι Έλληνες «παγιδεύτηκαν» από τα ίδια τους τα χαρακτηριστικά. Αυτά τα χαρακτηριστικά έγιναν η αιτία να δοθεί το άλλοθι στους Κεμαλιστές να διώξουν τους Έλληνες από τη Μικρά Ασία. Τα αυτοκρατορικά «όνειρα» των Ελλήνων —εξαιτίας ενός χαφιέ των Άγγλων— έγιναν ο απόλυτος «εφιάλτης» τους. Ό,τι είχαν καταφέρει μέσα σε χιλιάδες χρόνια, χάθηκαν από έναν χαφιέ μέσα σε μια πενταετία. Το «τέλος» του αυτοκρατορικού ελληνισμού φαινόταν οριστικό. Ο κόσμος είχε αλλάξει πλέον και δεν υπήρχε πιθανότητα να επιτρέψει στους Έλληνες να επανακάμψουν. Όλος ο ελληνισμός του κόσμου ήταν πλέον σε μια εθνική «κονσέρβα» υπό τον έλεγχο των Άγγλων. Ο άλλοτε κραταιός και πανίσχυρος ελληνισμός έγινε ένας φτωχός και υπανάπτυκτος λαός.

Το σχέδιο ήταν τέλειο… ή «μάλλον» τέλειο. Γιατί το λέμε αυτό; Γιατί όλα αυτά προϋποθέτουν μόνιμο έλεγχο. Το «φαινόμενο» ήταν κολλημένο στους Τούρκους, αλλά εκεί έπρεπε να παραμένει. Όταν η Ευρώπη παίρνει κάθε λίγο και λιγάκι «φωτιά» με τους εθνικούς πολέμους, επηρεάζει το «φαινόμενο». Αργά ή γρήγορα κάποιος από τους «μεγάλους» θα βάλει το «χέρι» του στη «φωτιά». Ο δρόμος για τα πετρέλαια περνάει από την Ελλάδα και είναι θέμα χρόνου κάποιος να της ζητήσει να κάνει πράγματα, τα οποία δεν θα της αρέσουν. Κάποιος θ’ ανοίξει «παρτίδες» μαζί της.
Δεν πέρασαν μερικά χρόνια από την οριστική «κονσερβοποίηση» του ελληνισμού και η Ευρώπη ξαναπαίρνει φωτιά. Νέοι φιλόδοξοι «αυτοκράτορες» θέλουν να κατακτήσουν τον κόσμο. Ο δρόμος όμως για την κατάκτηση «περνάει» και πάλι μέσα από την Ελλάδα. Ο «άξονας» πρέπει να περάσει από την Ελλάδα, για να φτάσει στα πετρέλαια. Πρέπει, με βάση την ελληνική λογική, να τους νικήσει και άρα να τους «ταπεινώσει». Πώς θα δεχθούν όμως την «ταπείνωση» αυτοί οι οποίοι κοιμούνται με τον Αχιλλέα και τον Μέγα Αλέξανδρο στο μυαλό τους; Πώς θα νικηθούν αυτοί οι οποίοι ντρέπονται για τη φτώχεια τους και γνωρίζουν ότι το μόνο που τους απομένει, για ν’ «αποδείξουν» κάτι σημαντικό στην παγκόσμια κοινωνία, είναι ο ηρωισμός τους και η συγγένεια αίματος με τους διάσημους αρχαίους προγόνους τους;

Ο «άξονας» επιτίθεται και το «φαινόμενο» ενεργοποιείται. Μετά από αιώνες αλλάζει ο εχθρός του. Η «φωτιά» κολλάει στο «ξύλινο» σύστημα του φασισμού. Ο «άξονας» γίνεται εχθρός του ελληνικού λαού και όχι απλά εχθρός του υπό αγγλικό έλεγχο ελληνικού κράτους. Ο «άξονας» αποκτά εχθρό το «φαινόμενο» και όχι τη βαλκανική «Μπανανία» με το όνομα «Ελλάδα». Ο «άξονας» μπορεί να νικήσει εύκολα τον στρατό της «Μπανανίας», αλλά πλέον θα πρέπει να νικήσει και τον ελληνικό λαό. Αυτό είναι το πρόβλημα και είναι μεγάλο.
Ο ελληνικός λαός είπε «ΟΧΙ» και αυτό δεν άλλαζε. Είναι αιώνιο «ΟΧΙ». Συμφέρει δεν συμφέρει, δεν τους νοιάζει. Σωστό ή λάθος, δεν τους απασχολεί. Το είπαν και από εκεί και πέρα είναι θέμα υπερηφάνειας. Θα το υπερασπιστούν όσο και να τους κοστίσει. Θα «εκτεθούν» στα μάτια της παγκόσμιας κοινωνίας; Τι θα πουν οι ξένοι; Ότι οι σύγχρονοι Έλληνες είναι «μπάσταρδοι», που δεν έχουν σχέση με τους αρχαίους ήρωες προγόνους τους; Το «φαινόμενο» αρχίζει πλέον κι ανεβάζει «θερμοκρασία». Τα μάτια «λάμπουν» και ένας λαός ολόκληρος βλέπει τον πόλεμο σαν «ευκαιρία» ανάδειξης και επανασύνδεσης με το «λαμπρό» παρελθόν.
Ο ελληνικός λαός είναι ο ΜΟΝΟΣ ΛΑΟΣ στον κόσμο που μέσα σε διάρκεια πέντε χρόνων ΝΙΚΗΣΕ με τον πιο απόλυτο τρόπο δύο «αυτοκρατορίες» και έγινε η αιτία της απόλυτης καταστροφής μιας τρίτης ακόμα μεγαλύτερης. Την ίδια στιγμή το αγγλοκρατούμενο ελληνικό κράτος των χαφιέδων έχασε καί τους δύο αυτούς πολέμους. Τι σημαίνει αυτό το φαινομενικά αντιφατικό; Πώς είναι δυνατόν ένας λαός να κερδίσει δύο πολέμους τη στιγμή που το κράτος του έχασε καί στους δύο;

Τον πόλεμο με τους Ιταλούς τον κέρδισε ο ελληνικός λαός μόνος του. Αυτός στήριξε τις λίγες μονάδες του τακτικού στρατού, που βρίσκονταν στα σύνορα. Ο λαός ήταν αυτός ο οποίος ανέλαβε τη διοικητική του μέριμνα. Έπλεκε, επιδιόρθωνε, μαγείρευε και κουβαλούσε ό,τι χρειαζόταν, για να πολεμάνε οι στρατιώτες. Ο λαός ανέλαβε τον εφοδιασμό του. Ο λαός ανέλαβε την περίθαλψή του. Ανήλικοι και γυναίκες κουβαλούσαν όπλα και πυρομαχικά εκεί όπου υπήρχε ανάγκη. Δεν σταμάτησε όμως μόνον σ’ αυτά. Ο λαός μπήκε και στην ίδια τη μάχη. Αυτός ανέλαβε τις ειδικές «δυνάμεις» του. Υλοτόμοι έγιναν οι ιχνηλάτες του στρατού. Τσομπάνηδες έγιναν οι ‘καταδρομείς» του.
Ο λαός νίκησε τους Ιταλούς. Αυτός τους απώθησε από την Ελλάδα. Το ελληνικό κράτος εκείνον τον πόλεμο τον είχε χαμένο. Αυτό είναι κάτι το πρωτοφανές για τη σύγχρονη στρατιωτική ιστορία. Ηττήθηκε ένας πανίσχυρος στρατός από μεμονωμένες στρατιωτικές μονάδες και από έναν λαό. Δεν υπήρχε καν κεντρική διοίκηση. Δεν υπήρχε κεντρικό στρατηγείο. Οι αγγλόδουλοι της Αθήνας θεωρούσαν τον πόλεμο τόσο χαμένο, που δεν είχαν μπει στον κόπο οι στρατηγοί να πάνε στο μέτωπο για να ρίξουν έναν πυροβολισμό ή να δώσουν μια εντολή επίθεσης.

Το αρχιτρωκτικό, που παρίστανε τον αρχιστράτηγο του ελληνικού στρατού, δεν είχε μετακινήσει καν το επιτελείο του από την Αθήνα. Ο αρχιστράτηγος Παπάγος ήταν μόνον για «ταρατατζούμ και παράτες». Να φιλάει χέρια βασιλέων και πρέσβεων. «Ήρωας» σε καιρό ειρήνης να φοράει παράσημα, να κυνηγάει «κομμουνιστοσυμμορίτες» και να μοιράζει οικόπεδα σε στρατιωτικούς. Στον πόλεμο, που διεξήχθη επί των ημερών της αρχιστρατηγίας του, απλά δεν συμμετείχε. Από τις εφημερίδες έμαθε ο «αρχιστράτηγος» ότι ο στρατός του νίκησε τους Ιταλούς. Δεν είχε το ζώον ούτε την ευθιξία ν’ αυτοκτονήσει για το μοναδικό και παγκόσμιο ρεκόρ στην παγκόσμια στρατιωτική ιστορία. Αρχιστράτηγος, που η νίκη του στρατού του να τον βρήκε με τις πιτζάμες μακριά από το μέτωπο της μάχης, δεν έχει ξαναϋπάρξει κι ούτε πρόκειται να υπάρξει. Ούτε ως απλός περίεργος παρατηρητής δεν είχε δει το πεδίο της μάχης. Ό,τι θυμόταν από την εποχή που ήταν ανθυπολοχαγός.
Η νίκη των Ελλήνων έκανε αίσθηση παγκοσμίως, εφόσον την ίδια εκείνη εποχή μια τεράστια Γαλλία έπεφτε στα χέρια του «άξονα» χωρίς καμία αντίσταση. Ο Χίτλερ γελούσε με τον Μουσολίνι. Γελούσε, γιατί δεν γνώριζε τι συμβαίνει. Επιτέθηκε κι αυτός στην Ελλάδα. Απέναντί του βρήκε κι αυτός δύο διαφορετικές καταστάσεις. Το κράτος της Αθήνας ήθελε να παραδοθεί και ο λαός αρνούνταν. Αξιωματικοί του ελληνικού στρατού αρνούνταν να πολεμήσουν και οι φαντάροι δεν εγκατέλειπαν τις θέσεις τους. Έδιναν άδειες στους στρατιώτες να επιστρέψουν στα σπίτια τους και δεν έφευγε κανένας.

Ο Χίτλερ είδε πώς είναι να πολεμάς έναν λαό χωρίς στρατιωτική ηγεσία. Από το πουθενά είχε απώλειες. Ο στρατός ήταν διαλυμένος και τα φυλάκια αντιστέκονταν χωρίς κανέναν απώτερο σκοπό. Απλά αυτοί οι οποίοι ήταν μέσα δεν ήθελαν να νικηθούν. Δεν τους ένοιαζε τίποτε άλλο. Δεν το έκαναν βάση κάποιου εναλλακτικού σχεδίου. Απλά δεν ήθελαν να γυρίσουν στα σπίτια τους νικημένοι. Δεν ήθελαν να τους πουν οι συντοπίτες τους ότι, στη μία και μοναδική φορά που τους δόθηκε η ευκαιρία να γίνουν ήρωες, αυτοί εγκατέλειψαν «Θερμοπύλες». Το αποτέλεσμα; Χωρίς επίσημο αντίπαλο ο γερμανικός στρατός καθυστερούσε επικίνδυνα και είχε μεγάλες απώλειες. Όταν έφτασε η ώρα της Κρήτης, τα πράγματα έγιναν ακόμα χειρότερα. Το τίμημα σε χρόνο και σε έμψυχο υλικό ήταν ακόμα πιο μεγάλο. Ο πιο ισχυρός στρατός του κόσμου «μάτωνε» από τον «στρατό» της «τσουγκράνας» και του «δρεπανιού». Ο Χίτλερ είχε μάθει αυτό το οποίο δεν ήξερε κι ο Ξέρξης.
Όπως ήταν φυσικό η μάχη των Ελλήνων χάθηκε. Οι Γερμανοί μπήκαν ως κατακτητές στην Ελλάδα. Ο αρχιστράτηγος των Ελλήνων αυτήν τη φορά δεν έμαθε για νίκη του από τις εφημερίδες. Τουλάχιστον είχε γλιτώσει και το «ταξίδι» στον Βορά. Τώρα ετοίμαζε τις βαλίτσες του, για να φύγει εκτός Ελλάδας. Τον ελληνικό λαό θα τον παρατούσε η ηγεσία του στο έλεος των κατακτητών, για να τον «σώσει» μακροπρόθεσμα. Όταν οι Έλληνες ετοιμάζονταν να υπομείνουν το αβάστακτο, οι ηγέτες τους έκλειναν δωμάτια σε ξενοδοχεία του εξωτερικού.
Ανάμεσα σ’ αυτούς και η στρατιωτική ηγεσία. Ο αρχιστράτηγος ήταν έτοιμος και με τις βαλίτσες στο χέρι. Ξαφνικά οι πολιτικοί «ηγέτες» τού χρεώνουν τις ήττες και δεν τον παίρνουν μαζί τους. Κλάμα ο αρχιστράτηγος. Και πάλι δεν είχε τη στοιχειώδη ντροπή ν’ αυτοκτονήσει. Και πάλι κάνει το κορόιδο, όταν ο λαός θρηνεί χιλιάδες θύματα, τα οποία έπεσαν ηρωικά για έναν εθνικό σκοπό, για τον οποίο ο αρχιστράτηγος πληρωνόταν να τον δει από απόσταση και δεν έκανε ούτε αυτό.
Η γερμανική «μπότα» πατάει την Ελλάδα. Το «φαινόμενο» όμως δεν νικιέται. Η «μπότα» που το πατάει είναι θέμα χρόνου να πάθει ζημιά. Η «φωτιά» κόλλησε πάνω της. Ο ελληνικός λαός δεν τα παρατάει. Δεν τον ενδιαφέρει αν έχασε τον πόλεμο στο στρατιωτικό επίπεδο. Βγαίνει στο βουνό. Δημιουργεί εκ του μηδενός το τερατώδες ΕΑΜ. Το οπλίζει μέσα από τις πολεμικές του πράξεις. Ο εκφραστής του ελληνικού λαού είναι πανίσχυρος και οπλισμένος. Μέσα σε τρία χρόνια σε μια απόλυτα γερμανοκρατούμενη Ευρώπη τα δύο τρίτα τής θεωρητικά κατακτημένης Ελλάδας είναι ελεύθερα.

Όμως, το ΕΑΜ ήταν εφιάλτης για τους πάντες. Δεν τρόμαζε μόνον τους Γερμανούς. Τρόμαζε και όσους φιλοδοξούσαν να τους διαδεχθούν στη μεταπολεμική περίοδο. Εξέφραζε τον ελληνικό λαό και όποιος κι αν είναι ο νικητής του πολέμου, θα το έβρισκε μπροστά του. Στους Γερμανούς έκανε τεράστια ζημιά, γιατί τους καθυστερούσε. Τους καθυστερούσε σε έναν πόλεμο όπου η ταχύτητα ήταν το ζητούμενο. Τους δημιουργούσε προβλήματα στα μετόπισθεν και δεν τους επέτρεψε να κάνουν περίπατο στη Μέση Ανατολή, όπως ήταν μέσα στις δυνατότητές τους. Αυτή η καθυστέρηση ήταν το αίτιο της ήττας του «άξονα». Δεν πρόλαβε να ελέγξει το πετρέλαιο και έμεινε από «καύσιμα». Οι Έλληνες, που με τον αγώνα τους συνέβαλαν σ’ αυτήν την καθυστέρηση συνετέλεσαν στην ήττα αυτήν.
Όταν ηττήθηκαν οι Γερμανοί, η Ελλάδα ήταν η μόνη κατακτημένη χώρα που δεν είδε «απελευθερωτές». Δεν παρηλάσαν απελευθερωτές στις πλατείες της, όπως συνέβη στη Γαλλία, στην Ολλανδία, στη Δανία κλπ.. Η Ελλάδα είχε απελευθερωθεί από μόνη της πολύ καιρό πριν. Η Ελλάδα είχε απελευθερωθεί από το ΕΑΜ. Ένα ΕΑΜ-ΕΛΑΣ που είχε φτάσει στο σημείο να είναι πιο ισχυρό και πιο καλά εξοπλισμένο από τον προπολεμικό της τακτικό στρατό. Χάρη έκανε η Ελλάδα στον γερμανικό κατακτητικό στρατό, που του επέτρεψε να φύγει από τη χώρα. Αν άφηναν το ΕΑΜ ελεύθερο να δράσει, δεν θα επέστρεφε κανένας Γερμανός στρατιώτης ζωντανός στην πατρίδα του.

Οι Έλληνες είχαν νικήσει τις αυτοκρατορίες του άξονα. Τώρα όμως είχαν άλλα προβλήματα. Ο πόλεμος αποκάλυψε πράγματα, τα οποία ήταν καλά κρυμμένα. Διαχωρίστηκε ο λαός από την ηγεσία του. Ο λαός είχε δημιουργήσει με το αίμα του τη δική του ηγεσία. Το ΕΑΜ ήταν έτοιμο να σκοτώσει τους δοσίλογους των Γερμανών και ν’ αφήσει στο απόλυτο περιθώριο τους αγγλόδουλους «παραθεριστές» του Νείλου. Είχε μάθει να ζει ελεύθερος και δεν θα ήθελε να επιστρέψει ξανά στους λακέδες των ιμπεριαλιστών. Αυτό όμως ήταν μια τρομακτική προοπτική για τους Άγγλους. Γιατί; Γιατί, χάνοντας τον έλεγχο της Ελλάδας, κινδύνευαν να χάσουν έναν πόλεμο στον οποίο είχαν νικήσει.

Η ανεξάρτητη Ελλάδα ήταν απειλή για τα αγγλικά συμφέροντα στην περιοχή. Η ανεξάρτητη Ελλάδα θα μπορούσε να χειριστεί τα εθνικά της συμφέροντα με τρόπο που αυτά να απειλούσαν την αγγλική πολιτική. Μπορούσε να γίνει σύμμαχος με τους Σοβιετικούς και να καταστρέψει έναν μεγάλο σχεδιασμό. Ταυτόχρονα οι Άγγλοι στον καιρό του πολέμου είχαν χάσει το μεγάλο τους «πλεονέκτημα» στην Ελλάδα. Μέχρι τον πόλεμο εμφανίζονταν σαν οι προστάτες της ελευθερίας του ελληνικού λαού. Στον πόλεμο, εξαιτίας λαθών και πανικού, έχασαν τη συμπάθειά του. Οι Έλληνες, εξαιτίας του αγγλικού αποκλεισμού και λόγω της πείνας που ακολούθησε, έχασαν εκατοντάδες χιλιάδες πολίτες. Δεν τους συμπαθούσαν πλέον.
Για λόγους που δεν είναι του παρόντος να εξηγήσουμε, οι Αγγλοσάξονες αποφάσισαν την αλλαγή του παγκόσμιου σχεδιασμού. Σε συνεννόηση με τους Σοβιετικούς χώρισαν τον κόσμο σε Ανατολή και Δύση. Αυτό το έκαναν υποτίθεται για να εκμεταλλευτούν τη νίκη τους εις βάρος όλων των υπολοίπων. Για να λειτουργήσει όμως ένας τέτοιος σχεδιασμός, πρέπει να έχει μια ισορροπία. Το «οξυγόνο» της Δύσης ήταν τα πετρέλαια. Άρα έπρεπε η Ελλάδα, που βρισκόταν σ’ εκείνον τον «δρόμο», να πάει με το μέρος του ισχυρού, ο οποίος προβλεπόταν να πάρει τα πετρέλαια της Μέσης Ανατολής. Στην προκειμένη περίπτωση με τους Αγγλοσάξονες. Οι Αγγλοσάξονες «καίγονταν» για τα πετρέλαια, γιατί χωρίς αυτά δεν είχε νόημα η νίκη τους. Ταυτόχρονα αυτά δεν ενδιέφεραν τη Σοβιετική Ένωση, γιατί είχε δικά της κοιτάσματα.
Άρα το πρόβλημα για τον νέο σχεδιασμό ήταν να πάει η Ελλάδα εκεί όπου προβλεπόταν. Να μην αφεθεί να «παίζει» με τα συμφέροντα των ισχυρών, προκειμένου να ισχυροποιηθεί η ίδια. Το πρόβλημα ήταν να επιβληθούν εκ νέου στην Ελλάδα οι προδοτικές και «απούσες» ηγεσίες, που την «έδεναν» στο άρμα των Αγγλοσαξόνων. Πώς όμως θα γινόταν αυτό; Την Ελλάδα δεν την έλεγχαν πλέον αυτοί οι λακέδες. Αυτοί βρίσκονταν στις όχθες του Νείλου και δεν γνώριζαν καν αν μπορούν να επιστρέψουν με ασφάλεια στα σπίτια τους. Την Ελλάδα την έλεγχε το ΕΑΜ. Την έλεγχαν άνθρωποι, που τους «αγαπημένους» των Δυτικών τούς προόριζαν για εκτελέσεις.
Τότε οι ισχυροί αποφάσισαν το χειρότερο δυνατό για τους Έλληνες. Τους έμπλεξαν σε έναν τρομερό εμφύλιο. Αυτοί οι οποίοι ελέγχονταν πλήρως από τον Στάλιν και τους Εγγλέζους δίχασαν τον ελληνικό λαό και τον έβαλαν να αλληλοεξοντωθεί. Κομμουνιστές και φασίστες έκαναν ό,τι τους διέταξαν τα’ αφεντικά τους. Τα συμφέροντα ήταν μεγάλα και η κατάσταση επείγουσα για να υπάρξει καθυστέρηση. Οι Άγγλοι βιάζονταν πολύ, για να έχουν την πολυτέλεια να προστατεύσουν την εικόνα τους. Στα Δεκεμβριανά πυροβόλησαν Έλληνες. Βομβάρδισαν την Αθήνα. Γλίτωσαν τους δοσίλογους. Δολοφόνησαν εν ψυχρώ ήρωες της εθνικής αντίστασης. Επέβαλαν μισητούς βασιλείς. Μεθόδευσαν έναν τρομερό εμφύλιο. Εξόπλισαν εχθρούς, για να αλληλοεξοντωθούν πιο εύκολα. Έδωσαν εκ νέου την εξουσία στους αρχιστράτηγους με τις πιτζάμες.

Ποτέ και κανένας ισχυρός στην ιστορία των ανθρώπινων πολέμων δεν φέρθηκε τόσο αχάριστα, τόσο άσχημα και τόσο ύπουλα στους συμμάχους του όσο φέρθηκαν οι Εγγλέζοι στους Έλληνες. Ακόμα και ο Ταμερλάνος σεβόταν τους συμμάχους του. Οι Άγγλοι δεν είχαν ούτε καν τον πολιτισμό του Ταμερλάνου. Αιματοκύλισαν έναν σύμμαχο, ο οποίος τους βοήθησε καθοριστικά στη μεγάλη μάχη. Έναν σύμμαχο, ο οποίος νικούσε τον εχθρό τους, όταν αυτός βομβάρδιζε το ίδιο το Λονδίνο. Έναν σύμμαχο, που έβαλε «πλάτη» για τη δική τους νίκη-αναρρίχηση στην κορυφή του Κόσμου. Έναν σύμμαχο, που δεν τους κόστισε τίποτε. Δεν τον βοήθησαν με στρατεύματα. Δεν τον βοήθησαν με εξοπλισμό. Οι Εγγλέζοι μόνον χαφιέδες έστελναν στην Ελλάδα. Αυτόν τον σύμμαχο στη συνέχεια τον ξέσκισαν. Όταν όλοι οι λαοί πανηγύριζαν τη νίκη σ’ έναν πόλεμο που τον είχαν χάσει, οι Έλληνες έκλαιγαν για έναν πόλεμο που είχαν κερδίσει.
Αυτά όλα ήταν αθλιότητες των Άγγλων. Αθλιότητες όμως, που τις «έβλεπαν» οι Έλληνες. Οι Άγγλοι είχαν περάσει πλέον τον Ρουβίκωνα. Ο κόσμος των Ελλήνων ήταν πλέον διαφορετικός. Το «φαινόμενο» πλέον είχε «κολλήσει» στους Αγγλοσάξονες. Του ήταν αδιάφοροι πλέον οι Τούρκοι. Του ήταν αδιάφοροι οι Γερμανοί, που ήταν νικημένοι. Οι Αγγλοσάξονες όχι μόνον τους σκότωσαν, αλλά και τους αδίκησαν στην ιστορική τους πορεία. Τους στέρησαν δόξα. Οι σύγχρονοι Έλληνες νίκησαν αυτοκρατορίες και αυτό αποκρύφτηκε από τους λαούς. Υποβαθμίσθηκε ακόμα και στους ίδιους τους Έλληνες από τις ίδιες της ελληνικές ηγεσίες. Μισούσαν οι ελληνικές ηγεσίες των λακέδων και των δοσίλογων τα επιτεύγματα των Ελλήνων, γιατί δεν συνέφεραν στα αφεντικά τους και δεν συμμετείχαν οι ίδιες πουθενά.
Γι’ αυτόν τον λόγο είπαμε στην αρχή του κειμένου ότι οι σύγχρονοι Έλληνες ούτε στο περίπου δεν γνωρίζουν τι έκαναν τον τελευταίο αιώνα. Ούτε στο περίπου δεν γνωρίζουν πόσο «κοντά» είναι στη δόξα των προγόνων τους. Το κατόρθωμα του ιταλικού μετώπου —με δεδομένη τη διαφορά των τεχνολογιών των εποχών— ήταν μεγαλύτερο από τις ιστορικές Θερμοπύλες. Το κατόρθωμα του ΕΑΜ —με βάση το ίδιο δεδομένο και με μια ναζιστική Γερμανία σε πλήρη ισχύ και υπό στρατιωτικό συναγερμό— ήταν μεγαλύτερο από την Επανάσταση του 1821. Το «φαινόμενο» είχε αποδείξει τη διαχρονική του συνέχεια και κάποιοι του στέρησαν τη δόξα. Αυτοί οι κάποιοι ήταν οι Αγγλοσάξονες.

Τώρα πλέον οι Έλληνες θα είχαν απέναντί τους μόνον τους Αγγλοσάξονες. Τους Αγγλοσάξονες, που, για να τα καταφέρουν όλα αυτά, είχαν κάνει λάθη. Λάθη, πολλά λάθη. Οι Άγγλοι, προκειμένου να επιβάλλουν τον σχεδιασμό τους —με δεδομένο εκείνη την εποχή την ανυπότακτη Ελλάδα του ΕΑΜ—, «αυτοκτόνησαν». Μπήκαν σε ένα κοινό σύστημα με τους Αμερικανούς και «έχασαν» τη μάχη μέσα σε λίγα χρόνια. Μέσα σε λίγα χρόνια καταστράφηκε η μεγαλύτερη αυτοκρατορία που είχε υπάρξει ποτέ στον κόσμο.
Υπό την ηγεσία ενός ηλίθιου Τσόρτσιλ κατάφεραν το απίθανο. Προκάλεσαν τους χειρότερους εχθρούς του χριστιανικού συστήματος και ταυτόχρονα διέλυσαν την αυτοκρατορία τους. Αυτούς «κληρονόμησαν» οι Αμερικανοί. Το «φαινόμενο» είναι πλέον σταθερά «κολλημένο» στον Αγγλοσαξονισμό. Στον Αγγλοσαξονισμό, που εκφράζεται με τον ίδιο τρόπο, είτε ως Βρετανία είτε ως ΗΠΑ. Στον Αγγλοσαξονισμό, που επένδυσε την κυριαρχία του στο δίπολο με τη Σοβιετική Ένωση. Για όσο διάστημα υπήρχε Σοβιετική Ένωση, κανένας δεν κινδύνευε. Ακίνδυνο είναι το «φαινόμενο» σε τέτοιες συνθήκες. Μπορεί να «περιμένει», αλλά είναι ακίνδυνο. Οι γενιές μπορεί ν’ αλλάζουν και να μην «ξεχνούν», αλλά δεν μπορούν να κάνουν και τίποτε.
Η Σοβιετική Ένωση όμως δεν ανταποκρίθηκε στις προσδοκίες των εμπνευστών της. Καταρρέει σαν χάρτινος πύργος τη δεκαετία του ενενήντα. Αυτό όμως αλλάζει τον γενικότερο σχεδιασμό ενός συστήματος, που είχε στηριχθεί πάνω σ’ αυτήν. Άρα και πάλι θα πρέπει να δράσουν αυτοί οι οποίοι πρέπει να ελέγχουν τους λαούς και άρα και το «φαινόμενο». Οι Αγγλοσάξονες και πάλι ως ηγέτες και εκφραστές της Νέας Τάξης έπρεπε να έρθουν στην Ελλάδα, για να την «ευθυγραμμίσουν» με τα υπόλοιπα κράτη. Αυτό όμως προϋποθέτει νέες επεμβάσεις και άρα νέες προκλήσεις. Επεμβάσεις όμως και προκλήσεις στο «φαινόμενο» σε μια εποχή δύσκολη δεν είναι εύκολη υπόθεση. Το «φαινόμενο» δεν ξεχνά. Το «φαινόμενο», αν σε βρει σε αδυναμία, θα σου επιτεθεί.

Αυτό περιμένουμε τώρα. Οι Αγγλοσάξονες ακόμα δεν έχουν καταλάβει τι γίνεται. Παίζουν παιχνίδια εις βάρος του «φαινομένου». Παίζουν παιχνίδια στην Κύπρο με το Σχέδιο Ανάν. Παίζουν στη Θράκη με τη μειονότητα. Παίζουν στη Μακεδονία με το όνομα. Παίζουν στην Ήπειρο με τους Αλβανούς. Παίζουν στο Αιγαίο με την υφαλοκρηπίδα. Διορίζουν πρωθυπουργούς ανάμεσα στους υπαλλήλους τους. Ελέγχουν τις υπηρεσίες ασφαλείας. Φακελώνουν πολίτες, χωρίς να δίνουν λογαριασμό σε κανέναν.
Παίζουν με τη «φωτιά» και δεν το καταλαβαίνουν. Στο απόγειο της δύναμής τους στην πραγματικότητα είναι πιο αδύναμοι από ποτέ. Ταυτόχρονα το «φαινόμενο» είναι πιο ισχυρό από ποτέ. Το αγγλοσαξονικό «δάσος» είναι θεόστεγνο και χωρίς άμυνες και το «φαινόμενο» σε υψηλές θερμοκρασίες. Ο ελληνικός πληθυσμός είναι στην καλύτερη δυνατή κατάσταση από πλευράς γνώσης και νοοτροπίας. Είναι καθαρά ελληνικός στο επίπεδο της παιδείας και όχι μόνον στο επίπεδο των τύπων.
Το «φαινόμενο» περιμένει. Το «φαινόμενο» δεν ξεχνά. Δεν ξεχνά ποιος το βύθισε στον εμφύλιο. Δεν ξεχνά ποιος του διχοτόμησε την Κύπρο. Δεν ξεχνά ποιος το έβαλε στη Χούντα. Δεν ξεχνά ποιος του λεηλάτησε την πατρίδα. Δεν ξεχνά και περιμένει. Περιμένει σαν να μην είχε να κάνει τίποτε άλλο όλους αυτούς τους αιώνες. Ένα «αεράκι» περιμένει και φτάνει εύκολα στην υπερατλαντική «Περσέπολη». Σύντομα θα πάρει «φωτιά» ο κόσμος. Την πιο λυτρωτική «φωτιά» που έχει δει στην ιστορία του. Μέσα σε λίγες μέρες κανένας δεν θα θυμάται τους Αγγλοσάξονες. Σαν να μην υπήρξαν ποτέ.

ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΤΡΑΪΑΝΟΥ
Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο – ΕΑΜ Β’

Πηγή

Τί έλεγε ο Θουκυδίδης για περιόδους κρίσης όπως η σημερινή

Κάντε τον κόπο να διαβάσατε το παρακάτω απόσπασμα του Θουκυδίδη και δείτε πόσο αναλυτικοί και σκεπτόμενοι ήταν οι άνθρωποι.
ΘΟΥΚΥΔΙΔΟΥ ΙΣΤΟΡΙΑΙ
Βιβλίο 3. Κεφάλαιο 82
Για όσα έγιναν, γίνονται και θα γίνουν…
1. Σ’ αυτές τις ακρότητες έφτασε ο εμφύλιος πόλεμος και προκάλεσε μεγάλη εντύπωση, γιατί ήταν ο πρώτος που έγινε. Αργότερα μπορεί να πη κανείς ότι ολόκληρος ο Ελληνισμός συνταράχτηκε, γιατί παντού σημειώθηκαν εμφύλιοι σπαραγμοί. Οι δημοκρατικοί καλούσαν τους Αθηναίους να τους βοηθήσουν και οι ολιγαρχικοί τους Λακεδαιμόνιους. όσο διαρκούσε η ειρήνη δεν είχαν ούτε πρόφαση, αλλά ούτε και την διάθεση να τους καλέσουν για βοήθεια. Με τον πόλεμο, όμως καθεμιά από τις αντίπαλες πολιτικές παρατάξεις μπορούσε εύκολα να βρη ευκαιρία να προκαλέση εξωτερική επέμβαση για να καταστρέψη τους αντιπάλους της και να ενισχυθή η ίδια για ν’ ανατρέψη το πολίτευμα.
2. Οι εμφύλιες συγκρούσεις έφεραν μεγάλες κι αμέτρητες συμφορές στις πολιτείες, συμφορές που γίνονται και θα γίνωνται πάντα όσο δεν αλλάζει η φύση του ανθρώπου, συμφορές που μπορεί να είναι βαρύτερες ή ελαφρότερες κι έχουν διαφορετική μορφή ανάλογα με τις περιστάσεις. Σε καιρό ειρήνης και όταν ευημερή ο κόσμος και οι πολιτείες, οι άνθρωποι είναι ήρεμοι γιατί δεν τους πιέζουν ανάγκες φοβερές. Αλλ’ όταν έρθη ο πόλεμος που φέρνει στους ανθρώπους την καθημερινή στέρηση, γίνεται δάσκαλος της βίας κι ερεθίζει τα πνεύματα του πλήθους σύμφωνα με τις καταστάσεις που δημιουργεί.
3. Ο εμφύλιος πόλεμος, λοιπόν, μεταδόθηκε από πολιτεία σε πολιτεία. Κι όσες πολιτείες έμειναν τελευταίες, έχοντας μάθει τι είχε γίνει αλλού, προσπαθούσαν να υπερβάλουν σ’ επινοητικότητα, σε ύπουλα μέσα και σε ανήκουστες εκδικήσεις.
4. Για να δικαιολογήσουν τις πράξεις τους άλλαζαν ακόμα και την σημασία των λέξεων. Η παράλογη τόλμη θεωρήθηκε ανδρεία και αφοσίωση στο κόμμα, η προσωπική διστακτικότητα θεωρήθηκε δειλία που κρύβεται πίσω από εύλογες προφάσεις και η σωφροσύνη προσωπίδα της ανανδρείας. Η παραφορά θεωρήθηκε ανδρική αρετή, ενώ η τάση να εξετάζωνται προσεκτικά όλες οι όψεις ενός ζητήματος θεωρήθηκε πρόφαση για υπεκφυγή.
5. Όποιος ήταν έξαλλος γινόταν ξακουστός, ενώ όποιος έφερνε αντιρρήσεις γινόταν ύποπτος. Όποιον επινοούσε κανένα τέχνασμα και πετύχαινε, τον θεωρούσαν σπουδαίο, κι όταν υποψιαζόταν σύγκαιρα και φανέρωνε τα σχέδια του αντιπάλου, τον θεωρούσαν ακόμα πιο σπουδαίο. Ενώ όποιος ήταν αρκετά προνοητικός, ώστε να μην χρειαστούν τέτοια μέσα, θεωρούσαν ότι διαλύει το κόμμα και ότι είναι τρομοκρατημένος από την αντίπαλη παράταξη. Με μια λέξη, όποιος πρόφταινε να κάνη κακό πριν από τον άλλον, ήταν άξιος επαίνου, καθώς κι εκείνος που παρακινούσε στο κακό όποιον δεν είχε σκεφτεί να το κάνη.
6. Αλλά και η συγγένεια θεωρήθηκε χαλαρότερος δεσμός από την κομματική αλληλεγγύη, γιατί οι ομοϊδεάτες ήσαν έτοιμοι να επιχειρήσουν οτιδήποτε, χωρίς δισταγμό, και τούτο επειδή τα κόμματα δεν σχηματίστηκαν για να επιδιώξουν κοινή ωφέλεια με νόμιμα μέσα, αλλά, αντίθετα, για να ικανοποιήσουν την πλεονεξία τους παρανομώντας. Και η μεταξύ τους αλληλεγγύη βασιζόταν περισσότερο στην συνενοχή τους παρά στους όρκους τους στους θεούς.
7. Τις εύλογες προτάσεις των αντιπάλων τις δέχονταν με υστεροβουλία και όχι με ειλικρίνεια για να φυλαχτούν από ένα κακό αν οι άλλοι ήταν πιο δυνατοί. Και προτιμούσαν να εκδικηθούν για κάποιο κακό αντί να προσπαθήσουν να μην το πάθουν. Όταν έκαναν όρκους για κάποια συμφιλίωση, τους κρατούσαν τόσο μόνο όσο δεν είχαν την δύναμη να τους καταπατήσουν, μη έχοντας να περιμένουν βοήθεια από αλλού. Αλλά μόλις παρουσιαζόταν εικαιρία, εκείνοι που πρώτοι είχαν ξαναβρεί το θάρρος τους, αν έβλεπαν ότι οι αντίπαλοί τους ήσαν αφύλαχτοι, τους χτυπούσαν κι ένοιωθαν μεγαλύτερη χαρά να τους βλάψουν εξαπατώντας τους, παρά χτυπώντας τους ανοιχτά. Θεωρούσαν ότι ο τρόπος αυτός όχι μόνο είναι πιο ασφαλής αλλά και βραβείο σε αγώνα δόλου. Γενικά είναι ευκολώτερο να φαίνονται επιδέξιοι οι κακούργοι, παρά να θεωρούνται τίμιοι όσοι δεν είναι δόλιοι. Οι περισσότεροι άνθρωποι προτιμούν να κάνουν το κακό και να θεωρούνται έξυπνοι, παρά να είναι καλοί και να τους λένε κουτούς.
8. Αιτία όλων αυτών είναι η φιλαρχία που έχει ρίζα την πλεονεξία και την φιλοδοξία που έσπρωχναν τις φατρίες ν’ αγωνίζωνται με λύσσα. Οι αρχηγοί των κομμάτων, στις διάφορες πολιτείες, πρόβαλλαν ωραία συνθήματα. Ισότητα των πολιτών από την μια μεριά, σωφροσύνη της αριστοκρατικής διοίκησης από την άλλη. Προσποιούνταν έτσι ότι υπηρετούν την πολιτεία, ενώ πραγματικά ήθελαν να ικανοποιήσουν προσωπικά συμφέροντα και αγωνίζονταν με κάθε τρόπο να νικήσουν τους αντιπάλους τους. Τούτο τους οδηγούσε να κάνουν τα φοβερώτερα πράγματα επιδιώκοντας να εκδικηθούν τους αντιπάλους τους, όχι ως το σημείο που επιτρέπει η δικαιοσύνη ή το συμφέρον της πολιτείας, αλλά κάνοντας τις αγριότερες πράξεις, με μοναδικό κριτήριο την ικανοποίηση του κόμματός τους. Καταδίκαζαν άνομα τους αντιπάλους τους ή άρπαζαν βίαια την εξουσία, έτοιμοι να κορέσουν το μίσος τους. Καμιά από τις δύο παρατάξεις δεν είχε κανέναν ηθικό φραγμό κι εκτιμούσε περισσότερο όσους κατόρθωναν να κρύβουν κάτω από ωραία λόγια φοβερές πράξεις. Όσοι πολίτες ήταν μετριοπαθείς θανατώνονταν από την μια ή την άλλη παράταξη, είτε επειδή είχαν αρνηθή να πάρουν μέρος στον αγώνα είτε επειδή η ιδέα και μόνο ότι θα μπορούσαν να επιζήσουν προκαλούσε εναντίον τους τον φθόνο.